2023 yılı sonlarında İstanbul'da, bazı bölgelerde çeşitli esnaflara, vergi dairesi yoklama memurları tarafından denetimler yapıldı. Yazarkasalar üzerinde, nakit ve kredi kartı çekim kontrolleri ile KDV oranları kontrolleri yapıldı. Sistemden çekilen ÖKC (ödeme kaydedici cihaz) raporlarından alınan veriler doğrultusunda, mükelleflerin ağırlıklı olarak %1 oranı kullandıkları yönündeki tespitler, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın kayıt dışı ile mücadelede yeni cihazlar geliştirmesini sağladı.

Peki bu cihazlar sayesinde kayıt dışı ile mücadelede nasıl sonuçlar elde edilecek; öncelikle cihazlar işletmenin kayıt tuttuğu programlara entegre olacak, yani ürün ya da hizmetin bedeli ödenirken cihaz, mükellefin elle müdahalesini devre dışı bırakıp, önceden belirlenen parametrelere göre otomatik olarak fişi düzenleyecek. Böylece KDV oranları da yasada belirlenen KDV listelerine uygun olacak.

Fiş düzenleme de de kayıplar yaşanmayacak. Nakit ödemeler dahi olsa yazarkasa otomatik olarak fişi düzenleyecek. Tüm bunlara rağmen KDV oranlarında yine bir uyumsuzluk görülürse ÖKC'nin gelir idaresi başkanlığı ile entegrasyonu sayesinde de  uyumsuzluk hali ilgili birime bildirilecek. Hatta daha sonrasında sistemi biraz daha geliştirebilirlerse bu uyumsuzluk, beyannameyi verirken karşımıza çıkacaktır. Uyumsuzluğun giderilerek düzeltilmesi istenecektir.

Şu ana kadar gerek tevkifat alanının genişletilmesi ve KDV indirimlerinin, tevkif edilen tutarları ödeme şartına bağlanması, gerekse de yeni nesil pos cihazlarının hayata geçecek olması, reel ekonomide kayıp kaçakların önüne geçilmesinde önemli adımlar olarak değerlendirilebilir.

Ancak sorun şu ki, bu adımlar Devletin KDV alacağını artırır, ancak tahsilat problemini çözmez. Mükellefin borç yükünü artırır, ancak ödeme kabiliyetini artırmaz. Devletin alacağı artar, mükellefin de borcu artar. Tahsilat oranı düşen devlet ve borç yükü artan millet, ekonomi sorunlarının çözümünde Türk vergi sisteminin bütünüyle değişmesi zorunluluğunda buluşur mu; önümüzdeki dönemde göreceğiz.

Çözüm, vergi sisteminin tamamen değiştirilerek vergi oranlarının düşürülmesi ve denetimlerin yukarıda bahsettiğimiz yönde geliştirilmesidir. Ancak bu şekilde tahsilat oranları artabilir. Zira işletmelerin dış çevre faktörlerinden biri olan Devlet, vergi oranlarının yüksek olmasıyla adeta işletmelerin ortağı pozisyonuna geçip iç çevre faktörü rolüne de bürünmektedir. Bu da işletmelerin ticaret özgürlüğünü kısıtlayan bir durumun ortaya çıkmasına neden olur ki esas kriz aslında bu demektir. İşletmeler, tacirler için ekonomik özgürlük alanıdır. Ekonomik özgürlüklerini,  yaptıkları ticaret sayesinde elde eden tacirler, bu özgürlüklerin kısıtlandığını hissettiği ölçüde farklı alanlara yönelecektir. Bu alanlar öncelikle kayıt dışı olacaktır. Kayıt dışı yönelimler,  geliştirilen sistemlerle engellenir ancak vergi yükü düşmezse tacirin özgürlüğü biter, tacir işletmesini kapatır, reel ekonomi krize girer, işsizlik artar. Şu an içinde bulunduğumuz durumu mumla arayacağımız bir sürece gireriz.

Tabi ki çözüm yolu bulunur. Ancak bunu öngörüp önlemlerin alınması krizler yaşanmadan önlenmesi gerekir.