T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, dünya ticaretinin yüzde 90'ını üstlenen deniz taşımacılığının dünya ekonomisinin merkezi ve küresel ticaretin de belkemiği olduğunu vurguladı.

Bildiğiniz üzere, dünya genelinde taşınan yüklerin değer olarak yüzde 70'i denizyoluyla taşınıyor.

Verimlilik avantajıyla deniz taşımacılığı, sürdürülebilir ekonomik gelişim için olmazsa olmazlar arasında sıralanıyor.

Bakan Adil Karaismailoğlu; denizyolu taşımacılığı havayolu taşımacılığına göre 22 kat, karayolu taşımacılığına göre 7 kat ve demiryolu taşımacılığına göre 3,5 kat daha ekonomik olduğunu ifade etti.

Denizyolu ile yapılan yük hacmi son 50 yılda 20 kattan daha fazla büyüdüğü denizcilik sektörünün, küresel ticarette en stratejik sektör konumunda yer alıyor.

Ancak küreselleşmenin etkisini her geçen gün biraz daha fazla hissettiğimiz günümüzde, dünyanın herhangi bir yerinde vuku bulan bir gelişme diğer ülkeleri direkt veya dolaylı olarak ziyadesiyle etkilemektedir.

Hepimizin bildiği üzere, Çin'de ortaya çıkan koronavirüs salgını tüm dünyaya yayıldı, ülkeler sınırlarını kapattı, insanlar izole oldu, ulaşım aksadı ve ortaya çıkan tedarik zinciri problemleri hemen hemen tüm sektörleri yeniden şekillendirdi.

İstatistikler, dünyada Covid-19 nedeniyle yaşanan yaklaşık yüzde 30'luk ticari daralmanın, 2008 finansal krizinden daha derin olduğuna işaret ediyor.

Pandemi döneminde lojistik sektörü tüm ülkelerde önemli bir sınav verdi.

Ayrıca o dönemde navlun fiyatlarının yüksekliği, boş konteyner bulunamaması, hammadde tedarikindeki gecikmelerden dolayı siparişlerin zamanında yerine ulaştırılamaması gibi birçok olumsuzluk yaşandı.

Konteynır fiyatları ve navlunları tarihi rekorlar kırdığı, aynı zamanda işletme maliyetinin yüzde 40-50'sini teşkil eden liman ve elleçleme ücretlerinde yüzde 30'un üzerinde artışlar gözlemlendi.

Spot piyasalardaki olağanüstü navlun artışlarının yanında, uzun dönemli kontratlarla imza altına alınan meblağlardaki artışların da doğrudan etkisiyle ikinci el gemi fiyatları da çok yüksek seviyelere ulaştı.

Yine verilere göre; 2020 yılının ilk çeyreğinde varil fiyatı 15 dolar olan brent petrolün, 2022 yılında son 10 yılın zirvesini de aştı ve 2 yıl içerisinde yaklaşık 7 kat arttı.

2020 yılına oranla 2 katına çıkan hurda fiyatları, 600 dolar ile son 13 yılın zirvesine yükseldi.

Özetlemek gerekirse;

Maliyetlerin bu olağanüstü artışı arz-talep dengesini değiştirdi. Bu durum da doğal olarak navlunlara yansıdı.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın bir yayınına göre; konteyner navlunlarındaki yüzde 12'lik artış, dünya ortalama enflasyonunu yüzde 1,6 oranında artırdı.

Neticede Çin'in Şanghay limanından Hollanda'nın Rotterdam limanına 40'lık bir konteyner bundan 2 yıl önce denizyolu ile 2 bin dolara taşınırken, bu meblağın 10 bin doları aşarak 5 katına çıktığı bir dönem yaşandı.

Pandemi süresince neredeyse durma noktasına gelen lojistik faaliyetleri sonrasında; stokların tükenişi, bekleyen tüketici taleplerinin aynı zamanlara denk gelmesi, hizmet sektörüne yönelik taleplerin henüz pandemi öncesi seviyelere ulaşamaması gibi nedenlerle deniz lojistiğinde yaşanan dar boğazlarda yığılmalar kaydedildi.

Liman Tıkanıklığı endekslerinde de tarihi zirveler görüldü.

Yüzlerce gemi, milyonlarca ton yük dolu konteynırlar demirleme alanlarında limana giriş sırasını bekledi. Zincirdeki yoğunluk sebebiyle boş konteynırların dönüşünde de önemli gecikmeler yaşandı.

Öte yandan herhangi bir ülkede yaşanan en ufak bir politik gelişmenin dahi denizcilik sektörüne kayda değer ölçüde etkisinin olduğunu da gözlemliyoruz.

Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın etkilerine de hep beraber şahit olduk.

2002 yılında 149 olan liman sayısı 217'ye, 37 olan tersane sayısı 84'e çıktı.

Verilere göre; salgına rağmen denizyolu sektöründe Türkiye, 2020 yılında da 2021 yılında da büyüme gösterdi.

Dünya genelinde konteynır elleçlemelerinde yüzde 1,2'lik bir düşüş, toplam yük elleçlemesinde ise yüzde 3,8'lik bir azalma kaydedilmiş olmasına rağmen, Türkiye limanlarında toplam yükte yüzde 2,6'lık bir artış yaşandı.

2022 Ocak-Mayıs döneminde, Rusya-Ukrayna savaşına rağmen geçen yılın aynı dönemine nazaran yük elleçlemede yüzde 7,2'lik, konteynırda ise yüzde 3,2'lik artış kaydedildi.

Bu detaylardan sonra gelin hep birlikte Chain Lojistik CEO'su Kağan Baş ile denizyolu taşımacılığı üzerine yapmış olduğumuz sohbete bir göz atalım.

Konteynır fiyatlarının ciddi derecede yükseldiğine değinen Chain Lojistik CEO'su Kağan Baş, küresel deniz ticaretinde yaşanan bu durumun ara mal ihtiyacı olan üreticiye, ihracatçılara ve ithalatçıları etkilediğini söyledi.

ABD'deki enflasyonun en büyük sebeplerinden birinin taşıma maliyetinin artması olduğunu belirten Kağan Baş, Türkiye ihracat artışlarının sebeplerinden birinin de inanılmaz derecede alıcıların talep artışları yaratması olduğunu ifade etti.

Covid-19 salgınıyla küresel ticarette arz-talep dengesinin bozulması deniz taşımacılığında lojistik sıkıntıları beraberinde getirirken, konteyner dar boğazıyla başlayan sorunlar navlun fiyatlarındaki artışlarla devam etti.

Kağan Baş, şu paylaşımlara dikkat çekti:

"Navlun fiyatları 10'a katlanırken, konteynır bulmanın zorlaştığı belirtiliyor. ABD'nin Çin'den uzaklaşmaya başlaması, ciddi oranda Türkiye'nin ihracat rakamlarını da etkiledi. ABD pazarında Türkiye'nin her zaman ciddi bir yeri var. Türkiye de bu pazarı iyi kullandı. ABD'nin 45. Başkanı Donald Trump zamanında Çin'e ekstra yüzde 25 vergi geldi. 100 dolarlık ürünün 125 dolara ABD'ye girmesine sebep oldu. Temizlik ürünlerinden gıdaya ve mobilyaya kadar o aradaki farkı Türk firmaları iyi değerlendirdi. Türkiye, ABD'de de kendine ciddi bir pazar buldu. Hatta birçok lojistik firması ABD'de ofis açmaya çalışıyor. Böyle giderse ABD, Türkiye'nin ihracat yaptığı en önemli ülkelerden birisi olacak. Gemi şirketleri gemi kapasitelerini arttırmaya çalışıyorlar, fakat belli bir siparişten dolayı bütün tersaneler dolu. Hurdaya ayrılan gemiler tekrar gündeme gelmeye başladı."

Ve şöyle devam etti:

"Navlun ücretlerinde artışlar ve nakliye sürelerinde uzamalar meydana geldi. Navlun ücretleri sürdürülemez seviyelere geldi. Bazı durumlarda taşıma ücretleri taşınan mallardan daha pahalı duruma geldi. Bu yüzden navlun fiyatları aşağı inmek zorunda... Aksi takdirde herkesin artık ulaşamadığı bir nokta olacaktır. Gemi fiyatları ciddi oranda arttı. Gemilerin sahibi insanlar çok para kazanıyorlar, ama ithalatçılar artan fiyatları gerçekten hissediyor. Fakat bu maliyetleri son kullanıcıya ve son tüketiciye yansıtacaklardır. Aksi takdirde bu yüksek navlun oranları ile kar marjları ortadan kalkar. Bu yüzden petrol varil fiyatlarının yükselmesini, navlun fiyatlarındaki farkı yine son tüketici ödeyecek. Arz-talep dengesinin bozulması deniz taşımacılığında da lojistik sıkıntıları beraberinde getirdi."

Anlaşılan o ki, artan nakliye masraflarını tüketiciler karşılamaya devam edecek.

Enerji krizi, enflasyon, küresel ekonomi, konteyner dar boğazı, gemi ve navlun fiyatlarındaki artışın uzun süredir olduğu gibi yine etkilerini hissetmeye bir süre daha devam edeceğiz.