İsveç'te yapılan bir araştırma, insanlara yönelik kaygı giderici ilaçların somon balıklarının göç davranışlarını değiştirdiğini ortaya koydu. Ancak uzmanlar, bu değişimin doğada ağır sonuçlar doğurabileceği konusunda uyarıyor.
İsveç Tarım Bilimleri Üniversitesi'nden araştırmacı Jack Brand liderliğindeki ekip, genç somonları dört gruba ayırarak klobazam, opioid ağrı kesici tramadol, bu iki ilacın kombinasyonu ve kontrol grubu olmak üzere farklı dozajlarda ilaçlarla tedavi etti. Her bir balığa sesli izleme cihazı yerleştirilerek Dal Nehri üzerindeki 28 kilometrelik göç yolculukları izlendi.
Sonuçlar şaşırtıcıydı: Klobazam verilen somonlar sürülerinden ayrılarak yalnız yüzmeye meyletti ve iki hidroelektrik barajını diğer gruplardan 2,5 ila 3 kat daha hızlı geçti. Genellikle bu barajlar, genç somonlar için ölümcül tuzaklar haline gelebiliyor. Ancak bu ilaçlı balıklar, nehirde daha az vakit geçirerek baraj kaynaklı tehditlerden kaçınmış gibi görünüyor.
Araştırma, aynı zamanda küresel bir sorunu yeniden gündeme taşıyor: Nehirlerde, göllerde ve denizlerde hızla artan ilaç kirliliği. 100'den fazla ülkede yapılan ölçümler, nehir havzalarının %40'ından fazlasında zararlı seviyede farmasötik madde bulunduğunu ortaya koyuyor. Bu maddeler arasında en yaygın olanlar antidepresanlar, diyabet ilaçları ve kafein. Kaygı giderici ilaçlar da bu kirlilik zincirinin bir parçası.
Araştırmacılar, klobazam gibi maddelerin balıkların risk alma davranışlarını değiştirdiğini vurgularken, bunun yırtıcılara karşı savunmasızlık ve yanlış zamanlı göç gibi sonuçlar doğurabileceğini belirtiyor. Brand, "Doğal davranışlardan herhangi bir sapma, uzun vadede ciddi ekolojik sonuçlara yol açabilir," diyor.
Benzer etkiler, Avrupa yılan balıklarında, akbabalar, zebra balıkları ve diğer türlerde de gözlemlendi. Örneğin Prozac'taki fluoksetin maddesinin, minnow balıklarının çiftleşme davranışlarını değiştirdiği tespit edilmişti. Hindistan'da sığırlara verilen bir ilaç ise, leşlerle beslenen akbaba nüfusunun çöküşüne neden olmuştu.
Brezilya'daki Oswaldo Cruz Vakfı'ndan biyolog Rachel Ann Hauser-Davis, "Farmasötik atıklar kanalizasyondan geçiyor ve bugünkü arıtma sistemleri bu maddeleri tutamıyor," diyerek "yeşil eczacılık" uygulamalarına, ilaçların biyolojik olarak parçalanabilir şekilde tasarlanmasına ve kamuoyunun bilinçlendirilmesine dikkat çekiyor.
Brand ise araştırmayı bir uyarı zili olarak nitelendiriyor: "İlaç kirliliği, halk tarafından genellikle yeterince ciddiye alınmayan küresel bir tehdit. Sadece somonlar değil, bütün bir ekosistem tehdit altında."
Araştırma ekibi şimdi, kokain ve amfetamin gibi yasadışı uyuşturucuların da Atlantik somonları üzerindeki etkilerini incelemeye hazırlanıyor.
Yaşam, 2025.04.22 10:20