Türkiye'de iş sözleşmesi ile çalışan işçiler İş Kanunu veya Türk Borçlar Kanunu kapsamında haklarını alır. İş Kanunu işçiler, Borçlar Kanunu işçilerine kıyasla kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin haklarıyla daha avantajlıdır. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, hangi işçiler Türk borçlar kanununa tabi, sorusuna cevap vererek önemli uyarılarda bulundu.
Borçlar Kanununa tabi iş ilişkileri, ev hizmetleri, tarım, spor, el sanatları, çıraklık gibi bazı özel alanlarda uygulanıyor. Bu işçiler kıdem tazminatı hakkına sahip değil ancak haksız fesih ve kötü niyet tazminatı alabiliyorlar. İhbar tazminatı süreleri, ölüm tazminatı ve yıllık izin süreleri de İş Kanunu ile farklılık gösteriyor. Esnaf işlerinde çalışanın sayısına göre İş Kanunu veya Borçlar Kanunu uygulanıyor. Ancak Türk Borçlar Kanununa tabi işlerde işçi işe başlamayı kabul ettiği halde haklı bir sebep olmaksızın işe başlamazsa veya aniden işi bırakırsa işveren işçinin ücretinin dörtte biri kadar tazminat isteyebilir.
Türkiye'de iş sözleşmesi ile çalışan işçiler İş Kanunu veya Türk Borçlar Kanunu kapsamında haklarını alır. İş Kanunu işçiler, Borçlar Kanunu işçilerine kıyasla kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin haklarıyla daha avantajlıdır. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, hangi işçiler Türk borçlar kanununa tabi, sorusuna cevap vererek önemli uyarılarda bulundu.
BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDAKİ İŞÇİLERİN HAKLARI
Türkiye'de iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin çoğu İş Kanunu kapsamında haklarını alırken, belirli iş kollarında faaliyet gösteren işçiler Türk Borçlar Kanunu hükümlerine tabidir. Bu iki düzenleme arasında; yıllık izin, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı ve diğer ödemeler açısından önemli farklar bulunuyor.
Türk Borçlar Kanunu'nun uygulandığı istisnai durumlar şunlardır:
Ev Hizmetleri
Deniz ve Hava Taşıma İşleri
Elli ve Daha Az İşçi Çalıştırılan Tarım ve Orman İşleri
Sporcular
Aile Ekonomisi Kapsamında Gerçekleştirilen Tarımsal Yapı İşleri
Çıraklar
Aile İçi Üyeler Arasında Yapılan İşler
Rehabilite Edilenler
Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu uyarınca üç kişinin çalıştığı işyerleri
Not: Basın ve denizcilik sektöründe çalışanlar için ise özel düzenlemeler (Basın İş Kanunu, Deniz İş Kanunu) uygulanmaktadır.
HAKLARDAKİ TEMEL FARK KIDEM TAZMİNATI
İş Kanunu'na Tabi İşçiler: En az bir yıl hizmet eden her işçi için, çalışılan her yılın son 30 günlük brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı alır.
Borçlar Kanunu'na Tabi İşçiler: Kıdem tazminatı hakkı bulunmaz. Bunun yerine, haklı sebep olmadan fesih durumunda haksız fesih veya kötü niyet tazminatı ödenir.
İHBAR TAZMİNATLARI
İş Kanunu'na Tabi İşçiler: Çalışma süresine göre belirlenen ihbar sürelerine (2, 4, 6 veya 8 hafta) göre tazminat ödenir.
Borçlar Kanunu'na Tabi İşçiler: İhbar tazminatı süresi daha kısadır; 1 yıla kadar 2 hafta, 1-5 yıl arası 4 hafta, 5 yıldan fazla 6 hafta şeklinde uygulanır.
ÖLÜM TAZMİNATI
İşveren, Borçlar Kanunu kapsamındaki işçinin ölümü durumunda, sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına (ya da bakmakla yükümlü olunan kişilere) tazminat öder.
Çalışma süresi 5 yıldan az ise 1 aylık çıplak ücret, 5 yıldan fazla ise 2 aylık ücret üzerinden ödeme yapılır.
YILLIK İZİN HAKLARI
Borçlar Kanunu'na Tabi İşçiler: En az 1 yıl hizmetleri varsa yılda iki hafta ücretli izin hakkına sahiptir. 18 yaş altı veya 50 yaş üstü işçiler için en az üç hafta ücretli izin uygulanır.
İş Kanunu'na Tabi İşçiler: Çalışma süresine bağlı olarak; 5 yıldan az hizmette 14 gün, 5-15 yıl arası 20 gün, 15 yıldan fazla hizmette ise 26 gün yıllık izin öngörülür.
ESNAF VE KÜÇÜK İŞYERLERİ
İş Kanunu hükümleri, işten ayrılma anında esnafın kendisi dahil 3 kişilik çalışanlı işyerlerinde uygulanırken, çalışan sayısı 4 ve üzeriyse kıdem tazminatı İş Kanunu'na göre ödenir. Bu durumda, esnaf çalışanlarının durumu farklı bir hukuki zeminde değerlendiriliyor.
İŞÇİ İŞVERENE TAZMİNAT ÖDEMEK ZORUNDA KALABİLİR
Borçlar Kanunu'na tabi işçiler, çalışma süreleri boyunca İş Kanunu kapsamındaki işçilere kıyasla daha sınırlı tazminat ve izin haklarına sahiptir. Kıdem tazminatının bulunmaması, daha kısa ihbar süreleri ve düşük yıllık izin hakları gibi hususlar, bu işçilerin karşılaştığı en belirgin farklardır. İşveren ve işçi arasındaki sözleşme koşullarına bağlı olarak, hangi düzenlemenin uygulanacağı konusunda dikkatli bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Türk Borçlar Kanununa tabi işlerde işçi işe başlamayı kabul ettiği halde haklı bir sebep olmaksızın işe başlamazsa veya aniden işi bırakırsa işveren işçinin ücretinin dörtte biri kadar tazminat isteyebilir.
Kaynak: HABERTÜRK
Ekonomi, 2025.03.14 12:34