Kesintiler ne zaman bitecek?

Doğalgaz kesintileri kabusu azalsa da sürüyor. Türkiye, 20 Ocak'tan bu yana ihracatın da kalbi olan organize sanayi bölgelerinde çok ciddi sıkıntı yaşadı. Üretim bantları haftada en az üç gün durduruldu. 

Sözleşmelerle taahhütleri olan şirketler zor durumda kaldı. Bununla da kalmadı. İnsanlarda, elektrik tüketiminin de temel kalemlerinden olan doğalgaz olmayınca acaba elektrik de kesilir mi endişesi belirmeye başladı. 

Sebebi hepimizin bildiği üzere  İran'dan gelen doğalgazda kesinti. Tam da bunun üstüne bir de havaların çok soğuk gitmesi ile doğal gaz tüketiminde tarihi rekorlar kırıldı. 

Biliyorsunuz, İran teknik arıza bahanesi ile 20 Ocak'ta 10 gün süreyle Türkiye'ye gaz akışını keseceğini bildirince, BOTAŞ doğalgaz santralleri ve büyük tüketicilere gaz iletimini kademeli, kısıtlı verme kararı almıştı. 

Üç gün önce ise, BOTAŞ ve Enerji Bakanlığından yeni açıklama geldi. 

'Gürbulak-Ağrı giriş noktasından ülkemize sağlanan doğalgazın, İran tarafındaki doğalgaz iletim sistemindeki bir arıza nedeniyle 20.01.2022'den itibaren 10 gün yapılamayacağı bildirilmişti. İran'dan ülkemize gaz arzı test amaçlı sınırlı miktarda başlamış olup BOTAŞ'ın sanayi tüketicilerine yapmış olduğu % 40 kısıntı 31.01.2022 saat 08.00 itibari ile % 20'ye düşürülmüştür.' 

DERİNLERE İNMEK GEREKİRSE 

Öncelikle size iyi haberler vermek isterdim ama doğalgaz krizine yakın kaynaklardan aldığım bilgiye göre bu meselenin normale dönmesi yani tam akışa evrilmesi en az bir hafta daha sürebilirmiş. 

SIKINTI SARKABİLİR

Normalde, açıklamalara göre, Ocak 20'de başlayan İran'dan gelen doğalgazdaki kesinti bu şubat başı tamamen bitecekti. Ancak son açıklamalarla kısmi bir açılma olduğu söylense de bize gelen güçlü sinyaller bu ay başından itibaren en az 3-5 gün daha öteye sarkacağını gösteriyor. 

ACEM OYUNU DA OLABİLİR 

Hatta enerji kaynaklarından bir tanesi, İran'ın uluslararası anlaşmalara takılarak ceza almamak için Türkiye'ye arıza bahanesini ortaya sürdüğünü de iddia ediyor. Yani biraz daha açmak gerekirse; aslında İran kendi ülkesinde yaşanan aşırı soğuklardan dolayı öncelikle kendini garantiye almak için taahhüt ettiği doğalgazı Türkiye'ye vermeyerek vanalarda arıza bahanesini ortaya sürüyor.

Öte yandan bu sorunlar ortaya çıktıktan sonra bizim iç kamuoyunda da eleştiriler yağmur gibi gelmeye başladı. Doğal olarak sanayiciler, üreticiler bu kesintilerden ihracat taahhütlerini yerine getirememelerinden dolayı oldukça şikayetçiler. Bu arada, BOTAŞ, ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasını kaldırdı.

Yine de ortada yine bir çok iddia dolaşıyor. Kimileri Türkiye'nin borcu olduğundan dolayı İran'ın gaz vermediğini, bazıları problemin bizim tarafımızda olduğunu, hazırlıksız yakalandığımızı ya da siyasi sorunlar nedeniyle bunların yaşandığını iddia ediyor. Bazıları ise Türkiye'nin Tuz Gölü ve Silivrideki depoların yetersiz olduğunu belirtiyor. 

ELEŞTİRİLERE SORU-CEVAP 

Bu konuda Enerji Bakanlığı'na sizler için mevcut soruları yönelttik ve yanıtlarını aldık. Şüphesiz okuduğunuzda ikna olup olmamak takdiri sizin. Şimdi bakanlığın o çok konuşulan ve eleştirilen iddialarla ilgili verdiği yanıtlara bakalım.

@ Sanayiye fahiş zam yapıldı
 
CEVAP:

BOTAŞ doğalgaz toptan satış fiyatlarını; piyasa koşullarını, ülkenin ekonomik şartlarını, piyasa fiyat istikrarını, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun tarife ile ilgili kararlarını ve alım-satım ile işletme giderlerini dikkate alarak mümkün olan en makul seviyede belirleyerek, doğal gazı tüketiciye sunmaktadır.
 
2021 yılı başından itibaren Dünya ve Avrupa enerji piyasalarındaki tüketicilerin, piyasalarda yaşanmakta olan olağandışı ve olağanüstü dalgalanmalara bağlı olarak fahiş enerji fiyatlarına maruz kaldıkları kamuoyu tarafından da yakinen bilinmekte olup, bütün dünyada yaşanan yüksek enerji fiyatları bugüne kadar tüketicilerimize yansıtılmamıştır.
 
Avrupa'daki en likit ve derin doğal gaz ticaret merkezlerinden birisi olan TTF'deki (Title Transfer Facility - Hollanda) doğal gaz fiyatları son bir yılda yaklaşık %555 oranında artmıştır.
 
Ülkemizdeki doğal gaz satış fiyatlarına asgari oranda fiyat artışı yapılmış olup, sanayicimize halen dünya piyasalarındaki en düşük fiyatla doğal gaz arzı yapılarak, sanayicilerimize ucuz enerji girdisi sağlanarak desteklenmektedirler.
 
@  Bazı tesisleri öncelediler, dağıtım yapılırken ayrımcılık yaptılar
 
CEVAP:

BOTAŞ tarafından 21.01.2022 tarihi saat 08:00 itibariyle konutlar, hastaneler, okullar, üniversiteler, ekmek üreticileri, et/et ürünleri, süt/süt ürünleri ve ilaç üreticileri vb. diğer ısınma amaçlı gaz kullanımlarında herhangi kesinti/kısıntı olmamasını teminen öncelikle proses-buhar amaçlı doğal gaz kullanan sanayi ve Elektrik Üretimi Amacıyla (Hastanelerin ve üniversitelerin elektrik üretim amaçlı doğal gaz kullanımları hariç olmak üzere) yıllık doğal gaz kullanımı 300.001 Sm3 ve üzeri Serbest Tüketicilere herhangi bir ayrım yapılmaksızın tamamında sözleşmelerinde yer alan günlük doğal gaz çekiş miktarları %60 ile sınırlandırılmıştır.
 
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız ile Sanayi ve Teknoloji Bakanımızın başkanlığında sanayicilerimizle 23 Ocak 2022 tarihinde yapılan toplantıda, sanayicilerimizden gelen doğal gaz kısıntılarındaki muafiyet taleplerine ilişkin olarak sanayicilerimizin kritik sektörlerle ilgili taleplerini Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımıza iletmesi ve yapılacak değerlendirmeye göre gaz muafiyeti sağlanacak kritik sektörlerin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızca belirlenerek ETKB'ye iletilmesi akabinde sanayide uygulanan doğalgaz kısıntısı konusunda yeni düzenlemelerde bulunulacaktır.
 
 @ Türkiye yaz aylarında gaz fiyatları yükselince depolardaki gazı bitirdi
 
CEVAP:
 
Türkiye'nin yaz dönemi doğal gaz talebi uzun dönemli doğal gaz alım ve satım anlaşmalarımıza bağlı boru ve LNG arz kaynaklarından sağlanmaktadır. Yaz döneminde doğal gaz depolama tesislerimizde depolama yapılmakta olup her yıl olduğu gibi bu yıl da planlamalarımız kapsamında depolama tesislerimizde azami miktarda doğal gaz depolanmıştır. İhtiyaç duyulan günlerde her iki depolama tesislerimizde doğal gaz depolarından gaz kullanımı yapılmaya planlamalarımız çerçevesinde devam edilmektedir.
 
@ Cumhuriyet tarihinde ilk defa böyle bir olayla karşılaşılıyor
 
CEVAP:
 
LNG ve boru hattı ile sağlanan arz kaynaklarından ülkemize yapılan doğal gaz arzında geçmiş yıllarda da sık sık özellikle kış dönemlerinde kısıntı/kesintiler yaşanmıştır. Bu sorunların çözümü amacıyla son yıllarda iletim hattı, depolama kapasitesi artırımı, LNG ve FSRU terminallerimizin kapasitelerinin artırımı, kompresör istasyonları, Tanap ve Türk Akım hattı gibi yatırımlarımız tamamlanmıştır.
Son yıllarda LNG ve depolama kapasitelerimiz artırılmasına dair yapılan yatırımlar sonucunda son 5 yılda doğal gazda herhangi bir kesinti/kısıntı uygulaması yapılmamıştır. Ancak ülkemizin tamamında etkisini devam ettiren olağanüstü soğuk hava koşullarına bağlı olarak 73 ilimizde rekor doğal gaz tüketimleri yaşanmakta olup, buna bağlı olarak ısınma amaçlı evsel tüketimler %60 oranında artmış ve ayrıca İran arz kaynağında da kesinti yaşanması ile birlikte doğal gazda bu dönemde kısıntı yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
 
@ BOTAŞ'ın İran'a borcu olduğu için böyle bir kesinti yapıldı
 
CEVAP:
 
Bu iddia tamamıyla gerçek dışıdır. BOTAŞ'ın İran da dahil olmak üzere hiçbir gaz tedarikçisine borcu bulunmamaktadır.

@ İran tarafından gaz verildi, ancak Türkiye tarafında sorun olduğu için gaz akışı sağlanamıyor
 
CEVAP:
 
Ülkemize Gürbulak Giriş Noktasından İran Milli Gaz Şirketi (NIGC) tarafından sağlanan doğal gazın alınması için kurulu bulunan tüm basınç yükseltme istasyonları emre amade olup çalışır durumdadır. Türkiye tarafında gaz akışının sağlanması konusunda herhangi bir sorun yoktur. Ancak, İran tarafından gerekli doğal gaz teslimat basıncı ve akış sağlanmamaktadır.
 
@  Gerekli alt yapı çalışmaları yapılmadı
 
CEVAP:
 
BOTAŞ'ın alt yapı yatırımlarında herhangi bir eksiklik söz konusu olmayıp, bütün kompresör istasyonları, tesislerimiz ve ekipmanlarımız emre amade hazır durumdadır. Bu kapsamda, 2050 yılına kadar BOTAŞ Master Planını hazırlamıştır. Şimdiye kadar yapılan ilave yatırımlarımız aşağıda sunulmuştur.
 
Tanap:  17.3 milyon m3
Türk Akım:  48 milyon m3
Dörtyol Fsru:  21milyon sm3 pik 28 milyonsm3
Marmara Ereğlisi send out kapasite artımı 18 milyon sm3 den 37 milyon sm3'e çıkarıldı (Depolama kapasitesi 160 milyon sm3)
Saros FSRU    21milyon sm3 pik 28 milyonsm3 (Yapım aşamasında)
İletim arz güvenliği için afyon seçköy dgbh 280 km 40 inch
Etki fsru  21milyon sm3 pik 28 milyonsm3 (özel sektör)
Aliağa Ege gaz LNG Terminali send out kapasite artımı 16 milyon sm3 den 40 milyon sm3'e çıktı (özel sektör) ((Depolama kapasitesi 170 milyon sm3)
Mucur Kompresör İstasyonu ters yöne, doğu yönüne basması için gerekli borulama ve vana çalışmaları yapıldı.
Doğubeyzatıt, Hanak ve Sivas Kompresör istrasyonlarına ilave üniteler eklendi
Bismil Bingöl dgbh iletim güvenliği için yapıldı (20 inch 120 km)
Aliağa pig-Üçpınar pig dgbh (36 inch-16 km)
Demirciler Düzce- Adfapazarı dgbh (20 inch-155 km)
Tuzgölü dg depolama 1 bcm den 5.4 bcm'e kapasite artımı  send out kapasitesi 40 milyon sm3 den 80 milyon sm3'e kapasite artırımı
Silivri dg depolama 2,8 bcm den 4,6 bcm'e depolama kapasitesi artımı ve send out kapasitesi 25milyon sm3 den 75 milyon sm3'e kapasite artırımı

@  Üreticiler, sanayiciler, ihracatçılar son anda bilgilendirildi. BOTAŞ aslında daha önceden de biliyordu
 
CEVAP:
 
Bu konudaki iddia gerçeği yansıtmamaktadır. 19 Ocak 2022 tarihi itibariyle EPİAŞ şeffaflık platformu ve BOTAŞ Elektronik Bülten Tablosu aracılığıyla İran Milli Gaz Şirketi'nin 20 Ocak 2022 tarihi itibariyle 10 gün süreyle gaz arzı yapmayacağı ilan edilmiştir. Ayrıca, BOTAŞ tarafından 19 Ocak 2022 tarihinde kısıntı/kesinti uygulanacak tüm müşterilerine gönderilen yazı ile 20 Ocak 2022 saat 08:00 itibariyle kısıntı/kesinti yapılacağı bildirimi yapılmıştır.

@ Üç gün süreyle doğalgazın kesilmesi, üretimin aksaması Cumhuriyet tarihinde karşılaştığımız ilk olaydır. Bu kadar vahim bir tabloyu Türkiye hak etmiyor. Türkiye yönetilmiyor, savruluyor. Sorunları çözme iradesi yok. Bizim açımızdan son derece kaygı verici bir tablo
 
CEVAP:

İran ve bazı diğer kaynaklardan ülkemize yapılan doğal gaz arzında daha önceki senelerde de benzer kısıntı/kesintiler yaşanmış ayrıca mevsimsel koşullara bağlı olarak doğal gaz tüketiminin artması ile birlikte doğal gaz arz-talep dengesinin sağlanmasını teminen doğal gaz kısıntıları yapılmıştır.
 Son yıllarda LNG ve depolama kapasitelerimiz artırılmasına dair yapılan yatırımlar sonucunda son 5 yılda doğal gazda herhangi bir kesinti/kısıntı uygulaması yapılmamıştır. Ancak ülkemizin tamamında etkisini devam ettiren olağanüstü soğuk hava koşullarına bağlı olarak 73 ilimizde rekor doğal gaz tüketimleri yaşanmakta olup, buna bağlı olarak ısınma amaçlı evsel tüketimler %60 oranında artmış ve ayrıca İran arz kaynağında da kesinti yaşanması ile birlikte doğal gazda bu dönemde kısıntı yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
 
@ İran hükümetinin açıklamasına inanmak zorundayız. Burada sorun yeni bir sorun değil aslında. Geçmişte de zaman zaman bu kesintiler oldu ama depolarımız doluydu. Sorun var olan depoların doldurulmaması
 
CEVAP:

İran ve bazı diğer kaynaklardan ülkemize yapılan doğal gaz arzında daha önceki senelerde de benzer kısıntı/kesintiler yaşanmıştır. Ancak, bu kesinti/kısıntılar yaşandığı dönemlerde son yıllarda artan LNG ve depolama kapasitelerimiz sayesinde son kullanıcı tarafında bir kesinti/kısıntı yaşanmamıştır.
 
Türkiye'nin yaz dönemi doğal gaz talebi uzun dönemli doğal gaz alım ve satım anlaşmalarımıza bağlı boru ve LNG arz kaynaklarından sağlanmaktadır. Yaz döneminde doğal gaz depolama tesislerimizde depolama yapılmakta olup her yıl olduğu gibi bu yıl da planlamalarımız kapsamında depolama tesislerimizde azami miktarda doğal gaz depolanmıştır. İhtiyaç duyulan günlerde her iki ıdepolama tesislerimizde doğal gaz depolarından gaz kullanımı yapılmaya planlamalarımız çerçevesinde devam edilmektedir.
 
@ 2018 Ocak ayında var olan depolardaki gaz yüzde 73 oranında şimdi yüzde 32 seviyesinde.
 
CEVAP:

Doğal gaz depoları yaz dönemlerinde doldurulup kış dönemlerinde ihtiyaca göre kullanılmaktadır. Depo doluluk oranları kış koşullarına göre değişkenlik gösterebilmektedir. Mevcut durumda ortaya çıkan kış koşullarındaki doğal gaz talebini karşılamak adına doğal gaz depolarımız planlamalarımız çerçevesinde azami seviyede kullanılmaktadır.