Biz Yİ-ÜFE'ye bakalım...

TÜİK dün enflasyon rakamlarını açıkladı. Son rakamlara göre Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %3,08 ve yıllık %83,45 artış gösterdi. TÜFE ilgili çok sayıda yorum hem ekranlarda hem de gazetelerde yapılıyor. Ben o yüzden bugün TÜFE'nin de oluşumuna etki eden Yİ-ÜFE yani Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi hakkında bilgi vermek istiyorum.

TÜİK, Yİ-ÜFE'yi şu şekilde tanımlıyor: belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurt içine satışa konu olan ürünlerin üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişimlerini ölçen fiyat endeksidir.

Söz konusu verinin sektörel kapsamı; madencilik ve taşocakçılığı, imalat sanayi, elektrik ve gaz ile su temini olurken fiyat kapsamı da yurt içinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV, ÖTV vb. dolaylı vergiler hariç, peşin satış fiyatı şeklinde ifade ediliyor.

Yİ-ÜFE verisi üretici fiyatlarındaki artışı gösterdiğinden son derece önemli bir veri. Ayrıca bu veri gelecek dönemler için TÜFE'nin yönünü görmek açısından da önemli bir gösterge. Zira yapılan ekonometrik çalışmalar ve piyasa tecrübelerimiz Yİ-ÜFE'den TÜFE'ye geçişkenliği ispat ediyor. Yani bugün artan Yİ-ÜFE takip eden dönemlerdeki TÜFE artışına belirli oranlarda etki ediyor.

TÜİK'in açıkladığı son verilere göre Ağustos ayında Yİ-ÜFE aylık %4,78 ve yıllık %151,50 artmış durumda.

Sanayinin dört önemli sektöründeki yıllık değişimler; madencilik ve taşocakçılığında %164,59, imalatta %127,69, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %416,58 ve su temininde %107,84 artış şeklinde.

Yİ-ÜFE'nin yıllık artışında en yüksek değişim oranı gösteren sektörler enerji tarafında. Bunlar; "Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme", "ham petrol ve doğalgaz" ile "kok ve rafine petrol ürünleri". Bu ürünlerin yıllık artış oranlarının bu denli yüksek olmasında söz konusu ürünlerdeki küresel fiyat artışları oldukça etkin. Ancak tek etken bu değil zira Yİ-ÜFE de tıpkı TÜFE gibi Türk Lirası fiyatları üzerinden hesaplanıyor ve döviz ile satın alınan söz konusu ürünler içeride TL cinsinden fiyatlanırken döviz kuru da oldukça belirleyici oluyor. Yani Yİ-ÜFE'deki artışta döviz kurundan geçişkenliğin rolünü de unutmamak gerekiyor.

Geçişkenlikten bahsetmişken önceki yıllardaki tecrübelere bakarak önümüzdeki dönemi anlamaya çalışalım. Yapılan akademik çalışmalar kur ve enerji fiyatlarındaki dalgalanmaların geçişkenliğinin Yİ-ÜFE'de daha hızlı hissedildiğini gösteriyor. Bunun temel nedeni de üretici fiyatlarının kapsamı gereği maliyet şoklarına daha duyarlı olması. Bu nedenle şoklar üretici fiyatlarındaki oynaklığı da yükseltiyor. İthal girdilerin yüksek olduğu sektörlerde de durum çok daha belirgin hale geliyor. Merkez Bankası'nın tespitlerine göre enerji fiyatlarının arttığı ve kur şoklarının ardından gelen dönemlerde üretici fiyatlarındaki yıllık enflasyon tüketici fiyatlarına göre çok daha hızlı yükseliyor.

Yani önümüzdeki dönemde jeo-politik gelişmelere bağlı bir şekilde artması muhtemel enerji fiyatlarının Yİ-ÜFE'yi artıracağı ve onun da TÜFE'yi olumsuz etkileyeceğini öngörebiliriz.