2021 yılı enflasyonu ve harcama grubu ağırlıkları

Hemen hemen herkesin gündemi enflasyon. Zira 2021 yılı zamlar ve zam beklentileri ile geçti. Söz konusu zamların önemli bir kısmı küresel enflasyonist baskının yoğunluklu hissedildiği sektörlerden gelirken özellikle gıdada pandemi dönemine has koşulların etkisi yoğun bir şekilde hissedildi. Elbette döviz kuru geçişkenliği üzerinden gelen fiyatlama davranışları ile üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarına yansıması da belirleyici oldu.

Bu gelişmeler 2021 yılının tamamında TÜFE'nin %36,08 ve Yİ-ÜFE'nin de %79,89 oranında gerçekleşmesine neden oldu. Oysa Kasım ayında bu oranlar sırasıyla %21,31 ve %54,62'ydi. Yani Aralık ayında kurda olan bitenler enflasyonun aylık bazda hızla yükselmesine neden oldu. Aralık ayında bir önceki aya göre TÜFE %13,58 ve Yİ-ÜFE de %19,08 artış gösterdi. TÜFE ile Yİ-ÜFE arasındaki fark 43,81 puana kadar yükseldi.

Söz konusu enflasyon olunca en çok tartışılan konulardan birisi de TÜİK'in açıkladığı rakam ile fiyat artışlarının ceplerdeki etkisi arasındaki fark oluyor. Ancak TÜİK'in enflasyonu olduğundan daha düşük açıklaması iddiası çok ağır bir suçlama. Zaten TÜİK de tüm fiyat toplamalarını ve analizlerini Eurostat standartlarına göre yapıyor. Bunun yerine ana harcama gruplarının sepetteki ağırlıklarına bakmak lazım.

TÜFE'deki ana harcama gruplarına baktığımızda gıda ve alkolsüz içecekler (%25,94), ulaştırma (%15,49) ve konut (%15,36) gruplarının sadece üçünün toplam ağırlığının %56,79 olduğunu görüyoruz. Şimdi bu gruplardaki yıllık değişim oranlarına bir göz atalım.

Gıda ve alkolsüz içeceklerdeki yıllık artış %43,80 olurken ulaştırma fiyatlarındaki yıllık artış %53,66 olmuş. Diğer yandan konut ana harcama grubundaki yıllık artışın da %28,57 olduğunu görüyoruz.

Tabii ki söz konusu enflasyon olunca üretici fiyatlarından tüketici fiyatlarına olan geçişkenliği de göz ardı etmemek gerekiyor. Şimdi geçtiğimiz yıl maliyet kanalından en çok baskı oluşturan sektörlere hızlıca bir göz atalım.

2021 yılının tamamında "Kok ve rafine petrol ürünleri" sektöründeki değişim oranı %161,88 olurken "Ham petrol ve doğalgaz" sektöründeki artış %138,51 olmuş. Diğer yandan "ana metaller" sektöründeki artış da %130,91 oranında gerçekleşmiş.

Özetle pandemi dönemine has koşullar ile üretici fiyatlarından ve döviz kurundan geçişkenliği dikkate aldığımızda enflasyonun 2022 yılında da ana gündem maddelerinden biri olacağını öngörebiliriz. Hükümetin de bu durumun farkında olduğunu ve mücadele etmek için tedbirler geliştirdiğini son kabine toplantısının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan "Enflasyonun boynunu kırarak, tekrar tek haneli rakamlara geriletmekte kararlıyız." diyerek ifade etmiş oldu.