Türkiye'de ilk ve tek: Bursa'da Karagöz Müzesi

Bursa'nın Çekirge semtinde Hacivat ve Karagöz anıtının karşısında yer alan Karagöz Müzesi, Karagöz Gölge Oyunu kültürünü tanıtmak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla 2007 yılında ziyarete açıldı. Müze olarak işlevlendirilen yapı, 1997 yılına kadar trafo binası olarak kullanıldı; yapı, 1997 yılında önce Karagöz Evi'ne, 2007 yılında da müzeye dönüştürüldü. Bursa Karagöz Müzesi, Türkiye'nin ilk ve tek Karagöz Müzesi olma özelliğini taşıyor.

Müze; iki galeri, gösteri salonu, Karagöz tasvir yapım atölyesi ile kütüphaneyi içeriyor. Müzenin üst katında bulunan sağ galeride Karagöz kültürünün tarihçesine ait görseller; sol galeride ise Gölge Oyunu tasvirleri ile Prof. Dr. Metin And, Şinasi Çelikkol, Ünver Oral, Tayfun Özeren, Ahmet Karakman, Nevzat Çiftçi, İsmail Hakkı, Bülent Akay gibi önemli gölge oyunu ustalarının oyunlarında kullandıkları 119 adet Karagöz Tasviri sergileniyor. İki galeri arasında bulunan orta alanda Özbekistan, Azerbaycan, Polonya, Endonezya, Yunanistan gibi farklı ülkelere ait kuklalara yer veriliyor. Sergilenen bu kuklalar, iki yılda bir düzenlen ''Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali'' sebebiyle müzeyi ziyaret eden kukla sanatçılarının bağışlarıdır.

Karagöz Oyunu; ortalama 1x1,2 m. boyutlarında olan beyaz bir perdenin arkasından oynatılan, 35 cm. boyutundaki tasvirlerin, ''Hayali'' denilen oynatıcının elindeki sopalara takılarak perdeye değdirilerek hareket ettirilmesi ile meydana gelen bir gösteridir ve Anadolu'ya 16. yüzyılda Mısır'dan geldiği biliniyor.

Rivayete göre; Karagöz'ün demirci, Hacivat'ın ise duvarcı olduğu ve 14. yüzyılda Orhan Gazi döneminde bir cami inşaatında çalıştıkları, hicivli diyalogları ile diğer işçileri güldürüp çalışmalarına engel oldukları,  işlerin aksamasına sebep olmalarından dolayı da idam edildikleri öne sürülür. Bir süre sonra Orhan Gazi, idam kararından pişmanlık duyar; padişahın acısını dindirmek isteyen Şeyh Küşteri, kurduğu perdeye Karagöz ve Hacivat'ın deriden yapılmış tasvirlerini perdenin arkasından oynatarak ve onların şakalarını tekrarlayarak padişahı teselli etmeye çalışır.

Oyunun başrol oyuncusu olan Karagöz; her işe karışan ve patavatsız oluşu sebebiyle sık sık zor durumlarla karşı karşıya kalan bir karakterdi. Çoğu zaman Hacivat'ın kullandığı yabancı kelimeleri anlamayarak veya anlamamış görünerek, bu kelimelere yanlış anlamlar yükler, Hacivat ile alay ederdi. Çoğu zaman işsiz olan Karagöz, Hacivat'ın bulduğu işlerde çalışıyordu.

Hacivat ise kişisel çıkarlarını ön planda tutan, yabancı kelimelerle konuşmayı seven bir karakterdi. Çalışmak yerine Karagöz'ü çalıştırarak onun sırtından geçinmeye çalışırdı.

Karagöz'ün tekli monologları veya Hacivat ile karşılıklı konuşmaları ile yapılan bir gölge oyunu olan Karagöz Oyunu, UNESCO tarafından 2009 yılında ''Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi''ne dahil edildi.

Karagöz Müzesi'nde her Cumartesi ve Pazar saat 14:00'te canlı Karagöz Gölge Oyunu performanslarını izlemek mümkün. Oyunların biletleri sadece online olarak bursamuze.com üzerinden alınabiliyor.

Müze, Pazartesi hariç her gün 09:00 - 17:30 saatleri arasında ücretsiz olarak ziyaret edilebilir.