Yurt dışı borçlanmasıyla Türkiye'den emeklilik! Almanya'daki gurbetçilerin Türkiye'de yurt dışı borçlanma işlemleri

Geçtiğimiz hafta iş sebebiyle Almanya'daydım. Orada bulunmuşken, Sosyal Güvenlik Kurumu'nda çalıştığım dönemde, Türkiye ve Almanya arasındaki sosyal güvenlik sözleşmesi işlemleri kapsamında uzun yıllar birlikte çalıştığım Alman Sosyal Sigorta Kurumu'ndaki dostlarımı ziyaret ettim. Ayrıca Türk derneklerinde vatandaşlarımızla bir araya gelme fırsatım oldu.

Bu ziyaretimde bir kez daha gördüm ki; Türkiye'den emeklilik, yurt dışı borçlanma ve sosyal güvenlik konularında gurbetçilerimizin hem kafası oldukça karışık hem de doğru bilgiye nasıl ulaşacaklarını merak ediyorlar.

En çok karşılaştığım sorulardan bazıları şunlardı:

• "EYT kapsamında emekli olabilir miyiz? "
• "Almanya'da çalışırken Türkiye'den emekli maaşı almamız mümkün mü?"
• "Yeni yasayla şartlar nasıl değişti? SSK'dan emeklilik kalktı mı?"
• "Borçlanma tutarı nasıl hesaplanıyor?"

Aslında 1 Ağustos 2019'da yürürlüğe giren yeni borçlanma düzenlemesinin üzerinden yıllar geçti. Ancak yazılı basında, sosyal medyada ve çeşitli platformlarda yer alan eksik ya da yanlış bilgiler, vatandaşlarımızın kafasını karıştırmaya devam ediyor.

İşte tam da bu nedenle, özellikle Almanya'da yaşayan vatandaşlarımız başta olmak üzere tüm gurbetçilerimizin, Türkiye'den emeklilik planlarını bilinçli bir şekilde yapabilmeleri için güncel mevzuatı sade, açık ve herkesin anlayabileceği bir dille anlatan bir yazı dizisi hazırlamaya karar verdim.

Her bölümde en çok merak edilen konuları ele alarak, avantajlı emekliliğe ulaşmanın yollarını birlikte planlayacağız.

Yurt Dışı Borçlanma Kanunu

08.05.1985 tarihli ve 3201 sayılı "Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun", yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarına, yurt dışında geçirdikleri belirli süreleri Türkiye'deki emeklilik hesabına dâhil etme imkânı tanımaktadır.

Kanun, yürürlüğe girdiği günden bu yana yaklaşık 40 yıllık süreçte pek çok kez değişikliğe uğradı. Bu değişikliklerle birlikte uygulama şartları da güncellendi ve kapsamı değişti.

Yurt Dışı Borçlanması Ne Anlama Geliyor?

Yurt dışı borçlanmasını; Türk vatandaşlarının veya doğuştan Türk vatandaşı olup sonradan izinle vatandaşlıktan çıkanların (Mavi Kart sahipleri), 18 yaşını doldurduktan sonra yurt dışında geçirdikleri çalışma, işsizlik veya ev kadını olarak geçen sürelerini, Türkiye'deki emeklilik hesabına dahil edilmesini sağlayan düzenleme olarak tanımlayabilirz.

Borçlanma yapanlara, emekli olma koşullarını taşımaları halinde emekli aylığı ya da durumlarına göre malullük ve dul-yetim aylığı bağlanmaktadır.

01.08.2019 Tarihinde Yürürlüğe Giren Düzenleme İle Neler Değişti?

1. Prim Oranı Artışı
Borçlanma tutarının hesaplanmasına esas olan prim oranı %32'den %45'e çıkarılmıştır.

• Sonuç: Bu düzenleme dolayısıyla 2025 yılını baz aldığımızda, 1 günlük sigortalılık süresi kazanmak için eski uygulamaya kıyasla 112,69 TL fazla ödeme yapılması gerekiyor.

2. Sigorta Statüsü Değişti
Bu tarihten itibaren yapılan borçlanmalar, Bağ-Kur kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendirilmektedir.

• Sonuç: Bu düzenleme ile SSK ve Emekli Sandığı kapsamında borçlanma yapma hakkı kaldırılmıştır.

3. Sürelerin İşlenişi
Borçlanılan sürelerin hangi yıllarda geçen çalışma olarak sayılacağı ve kazançların hangi sürelere işleneceği yeniden belirlenmiştir.
Buna göre:

• Türkiye'de sigortalılık başlangıç tarihi olanların, bu tarihten önceki yurt dışı sürelerini borçlanması halinde, bu süreler sigortalılık başlangıç tarihinden geriye götürülerek işlenir.
• Türkiye'de hiç sigortalılığı olmayanların borçlanmaları ise, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten geriye doğru işlenir.
• Sonuç: Bu düzenleme ile yüksek emekli aylığı almaya olanak sağlayan dönem seçme uygulaması zorlaştırılarak, daha düşük emekli aylığı bağlanmasının önü açılmıştır.

Kimler Yurt Dışı Borçlanması Yapabilir?

1. Türk Vatandaşları: Yurt dışında çalıştığınız süre boyunca Türk vatandaşıysanız, bu haktan yararlanırsınız.
2. Mavi Kart Sahipleri: Doğuştan Türk vatandaşı olduğu halde sonradan vatandaşlıktan çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybedenler. (Türk vatandaşlığından çıkmadan önceki süreleri borçlanma hakkına sahiptirler.)

Hangi Süreler Borçlanma Kapsamında Değerlendirilir?

1. Sigortalılık Süreleri: Yurt dışında sigortalı olarak çalışma süreleri ya da çalışmaya eşdeğer sayılan süreler borçlanma kapsamındadır.
   • "Çalışmaya eşdeğer süreler"; yurt dışındaki isteğe bağlı prim ödeme süreleri, çocuk yetiştirme süreleri, işsizlik ödeneği süreleri vb. anlamına gelmektedir.
2. İşsizlik Süreleri: Sigortalılık süreleri arasında veya sonunda bir yıla kadar olan yurt dışında geçen süreleridir.
3. Ev Kadını Olarak Geçen Süreler: Medeni durumlarına bakılmaksızın kadınların, sigortalılık süreleri haricinde yurt dışında bulundukları sürelerdir.

Hangi Süreler Borçlanma Kapsamında Değerlendirilmez?

• 18 yaşını doldurmadan önceki süreler,
• Türk vatandaşı değilken yurt dışında geçirilen süreler,
  borçlanma süresi olarak değerlendirilmez.

Burada önemli bir detay bulunuyor: Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını kaybetmeden, bulundukları veya çalıştıkları ülkenin vatandaşlığına geçenler, yani çifte vatandaş olarak tanımlanan kişiler, bu süreleri borçlanabilirler.

Haftaya, yurt dışı borçlanması sürecinde gereken belgeleri ve izlenmesi gereken aşamaları kapsamlı bir şekilde anlatmaya devam edeceğim...