Ters giden bir şeyler var!

Gündemimiz zeytin ve zeytinyağı fiyatları...

Fakat Türkiye'nin zeytin ve zeytinyağı fiyatlarından önce çözmesi gereken pek çok konusu var.

Öncelikle...

Uluslararası Zeytin Konseyi'nin kararıyla 26 Kasım 'Dünya Zeytin Günü' ilan edildi.

Zeytin şifadır, berekettir, barıştır, sağlıktır...

Tüm zeytin üreticilerinin, zeytin ve zeytin ağacı sevenlerin 'Dünya Zeytin Günü'nü kutlarım. 

Geçtiğimiz günlerde Bursa'da TÜGİP (Türkiye Gıda İnovasyon Platformu) Zeytin, Zeytinyağı ve Yan Ürünler: Önemi ve Geleceği Çalıştayı'na katıldım.

Sektör paydaşlarının bir araya geldiği organizasyonda dünyada ve Türkiye'de zeytincilik sektörü konuşuldu.

Gelin aldığım notlar ve veriler ışığında sektörün durumunu analiz etmeye çalışalım.

Tarım ve Orman Bakanlığı Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Dr. Nurcan Uluçay, zeytincilik sektörü ile ilgili üretim, tüketim ve ticaret verilerini paylaştı.

Dünya üzerinde zeytinin yayılmasını sınırlandıran en önemli faktörün 'iklim' olduğunu vurguladı.

Dünyada ticari yetiştiriciliğin 30°- 45°'inci kuzey ve güney enlemler arasındaki alanlarda yapılmakta olduğundan bahsetti.

Yetiştiricilik alanlarını ise, kuzeyde düşük sıcaklıklar ve güneyde kuraklıklar belirlemekte olduğuna dikkat çekti.

Ardından detaylara girdi.

Şöyle ki;

Dünyada yaklaşık olarak 10 milyon 338 bin hektar alanda zeytin yetiştiriciliği yapılıyor.

Alan büyüklüğünde yüzde 25'lik alana sahipliğiyle İspanya ilk sırada yer alıyor. Yüzde 12 ile Tunus ikinci sırada,  yüzde 11'lik bir kısımda da İtalya ve Fas takip ediyor.

Türkiye, 889 bin hektar alanıyla yüzde 8'lik bir alana sahip. Yüzde 7,9'la Yunanistan takip ediyor.

İspanya, İtalya, Yunanistan dünya zeytin üretiminde ilk üçü temsil ediyor.

Dünyada zeytin üretim miktarı 23 milyon ton. 8,2 milyon ton ile İspanya ilk sırada yer alırken; 2,9 milyon ton ile Yunanistan, 2, 2 milyon ton ile İtalya, 1,7 milyon ton ile Türkiye ve beşinci sırada da Fas 1,5 tonluk üretime sahip.

Dünya zeytinyağı üretim miktarı yıllara göre dalgalanmalar görülmekle beraber en son 2021 - 2022 döneminde 3,3 milyon ton üretime sahip.

Bu üretimin paylarına baktığımızda, İspanya yüzde 43'lük bir payla yine ilk sırada yer alıyor. İspanya'yı İtalya ve Tunus takip ediyor.

Türkiye'de ise,  yüzde 6,9'luk bir paya sahip. Üretime katkı sağlayan ülkeler sırasıyla Yunanistan, Portekiz ve Fas'ı görmekteyiz.

Sofralık Zeytin...

2021 verilerine göre sofralık zeytin üretimi, dünyada 2,8 milyon ton.

Yüzde 22'lik pay ile İspanya ilk sırada, yüzde 15'le Mısır ve Türkiye, Cezayir,Yunanistan, Fas ve Suriye üretime katkıda bulunan ülkelerin başında gelmektedir.

Tüketim verilerine baktığımızda, kişi başı kilogram olarak zeytinyağı tüketimi 11 kilo ile İspanya ve Yunanistan ilk sırada.

Ardından 7 kilogramla İtalya, 6,5 kilogramla Portekiz, 6 kilogramla Suriye ve 3,5 kilogramla  Fas ve Tunus tüketime sahip.

Türkiye'nin 2 kilogram zeytinyağı tüketimi var.

Sofralık zeytin tüketimin de Afrika ülkeleri ilk sırada yer alıyor.

6 kilogram Mısır ve Cezayir, 5,6 kilogram Suriye, 3,9 kilogram Türkiye, 3,5 kilogram İspanya ve Peru 2,5 kilogramlık bir tüketim değerine sahip.

Zeytinyağı...

Dünyada 1,2 milyon ton zeytinyağı ihracatı gerçekleşiyor.

468 bin ton ile İspanya, 234 bin ton İtalya, Tunus, Portekiz, 58 bin ton Türkiye  ve 28 bin ton Fas'ın ihracatı söz konusu.

Dünyada 1,1 milyon ton ithalat yapıldığı görülüyor.

Burada ilk sırayı 399 bin ton ile ABD alıyor. Ardından Brezilya, İspanya, Japonya ve Kanada ve İtalya'yı görmekteyiz.

Borsa...

Dünyada borsa fiyatları üç ülkeden yönlendiriliyor. İtalya, İspanya ve Yunanistan...

Son yıllarda Türkiye, giderek artan alan ve ağaç sayısına sahip...

9 milyon dekarlık zeytin üretim alanımız var. Ağaç sayımız 190 milyona ulaşmış durumda.

Yine en son verilere göre, üretim miktarımız 2,9 milyon tona sahip.

Türkiye'nin zeytinyağı üretim miktarı, en düşük olduğu dönemlerde ortalama 135  bin ton ve son yılda da 235 bin ton civarında olduğunu görmekteyiz.

Sofralık zeytin üretim miktarımızda yaklaşık 400 bin ton civarında.

Özellikle sofralık üretimde ilk sırada Manisa ve ikinci sırada Bursa yüzde 20'lik bir paya sahip...

Ardından Mersin, Aydın, Hatay, Balıkesir gelmekte.

Yağlık üretimde ise, yüzde 20 ile İzmir, Aydın, Muğla, Balıkesir, Manisa ve Mersin bölgeleri ön plana çıkan iller arasında yer alıyor.

Özetle...

Verimli geçen çalıştay sonrası veriler bana şu soruyu sordurdu.

"Şaka gibi değil mi?"

Birçok ülke bizden daha fazla üretim, tüketim ve ihracat yapar konumda.

Çalıştay, iklim şartlarıyla birlikte zeytincilikte başka sorunların da gelecekte karşımıza çıkabileceği uyarısında bulundu.

Öte taraftan Türkiye'de üretim ve fiyat istikrarını sağlayamazsak,  ihracatı nasıl artıracağız?

Kısacası zeytin ve zeytinyağı üretiminde verimlilik önemli...

İşin bir de tüketim boyutu var.

Ne kadar verimli üretimimiz olursa olsun, eğer tüketmiyorsak burada da ciddi bir sıkıntı var demektir.

Dünyanın en besleyici ürününde kişi başına yıllık tüketim halen 2 kilogram seviyesindeyse, kimse kusura bakmasın bunu da oturup düşünülmesi lazım.

Peki nerede yanlış yapıyoruz?

Zeytin sektöründe ters giden bir şeyler var!

Acaba nerede?