İmalatta kan kaybı!

Yılın ilk dört ayında düzenlenen yatırım teşvik belgesi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 27,77 düşüşle 3 bin 882'ye, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı yüzde 37,14 düşüşle 314,8 milyar TL'ye ve istihdam da yüzde 27,63 düşüşle 81 bin 448'e geriledi.

Düzenlenen belgeler kapsamında bu yatırımlar; KDV istisnası, vergi indirimi, faiz veya kar payı desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV iadesi, sigorta primi işveren hissesi desteği, sigorta primi işçi hissesi desteği ve yatırım yeri tahsisi gibi teşviklerden yararlanacak.

Fakat geçen yıla göre teşvik belgesi düzenlenen yatırım sayısından öngörülen sabit yatırım tutarına ve öngörülen istihdama kadar belirgin sert düşüşler var.

Özellikle teşvik belgesi kapsamında öngörülen yatırım tutarı 314,8 milyar TL düşük kaldı.

Ocak - Nisan 2023 döneminde toplam tutar 500,8 milyar TL idi.

Yılın ilk dört ayında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin 3 bin 743 adedi yerli firmalar, 139 adedi yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı.

Yerli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 35,90 düşüşle 291,1milyar TL olurken, yabancı sermayeli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı da yüzde 49,24 azalışla 23,7milyar TL olarak gerçekleşti.

Sektörleri de inceleyelim.

Veriler, enerji hariç tüm ana sektörlerde yatırım tutarında sert düşüşler yaşandığını gösterdi.

Enerji sektöründe, geçen yıl ocak-nisan döneminde 1.301 olan teşvik belgesi sayısı 2024 aynı dönemde 689'da kalırken, toplam sabit yatırım tutarı 85,2 milyar liradan 101,7 milyar TL'ye yükseldi.

En çok istihdamın arttığı enerji sektöründe 2023 ocak - nisan döneminde 1.545 kişi iken, teşvik belgesine bağlanan yeni yatırımlarla istihdam sayısı 1.728'e çıktı.

Yatırım sayısındaki sert düşüşe karşılık yatırım tutarı ve istihdamdaki artış, enerji sektöründe gerçekleşecek yeni yatırımlarda örneğin yenilenebilir enerji yatırımların payındaki artış etkili diyebiliriz.

Enerji sektöründe yatırım patlaması mı?

İmalat yatırımlarına bakalım.

Ocak-Nisan 2023 döneminde düzenlenen 3 bin 265 adet yatırım teşvik belgesi, aynı döneme göre 2024'te 2 bin 522'ye, 284,7 milyar TL olan toplam sabit yatırım tutarı 146 milyar TL'ye ve istihdam sayısı da 87 bin 656'dan 58 bin 655'e geriledi.

İmalat sektöründeki veriler, imalat yatırımlarında sert daralmayı anlatıyor.

Hizmetler sektöründe, madencilik sektöründe ve tarım sektöründe de durum iç açıcı değil.

Örneğin hizmetler sektöründe;

Ocak - nisan 2023 döneminde 569 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenirken, aynı dönem 2024'te bu sayı 478'de kalmış. 112,1 milyar TL'lik toplam sabit yatırım tutarı 55,5 milyar TL'ye ve istihdam sayısı da 19 bin146'dan 18 bin 594'e geriledi.

Örneğin madencilik sektöründe;

2023 ilk dört ayında 94 adet alınan yatırım teşvik belgesi 2024 ilk dört ayında 76'ya, 11,9  milyar TL'lik toplam sabit yatırım tutarı 5,6 milyar TL'ye ve öngörülen istihdam ise 1.922 kişiden 837'ye düştü.

Ve tarım sektörü...

2023 ocak - nisan döneminde 146 adet olan alınan teşvik belgesi 2024'ün ilk dört ayında 117'ye, 6,7 milyar TL olan öngörülen toplam sabit yatırım tutarı da 5,9 milyar TL'ye ve istihdam sayısı da 2 bin 288'den 1.634'e geriledi.

Yatırım hacmindeki düşüşteki tablo da böyle.

Ocak - nisan döneminde verilen teşvik belgelerinin 1.566 adedi I. Bölgede, 707 adedi II. Bölgede, 482 adedi III. Bölgede, 345 adedi IV. Bölgede, 226 adedi V. Bölgede, 522adedi VI. Bölgede ve 34 adedi ise muhtelif bölgelerdedir.

Bu belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarının ise 103,8 milyar TL'si I. Bölgede, 42,9 milyar TL'si II. Bölgede, 51,7 milyar TL'si III. Bölgede, 23 milyar TL'si IV. Bölgede, 20,6 milyar TL'si V. Bölgede, 17,2 milyar TL'si VI. Bölgede ve 55,5 milyar TL'si ise muhtelif bölgelerdedir.

Özetle...

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre, ocak - nisan 2024 döneminde Türkiye'de çeşitli sektörlerden yatırımcı firmalar, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 314,8 milyar lira olan 3 bin 882 yatırım için teşvik belgesi aldı.

Ve bu yatırımlar kapsamında 81 bin 448 kişilik de istihdam öngörüldü.

Enerji hariç tüm sektörlerde kayıp var.

Yeni ekonomi yönetiminin uyguladığı parasal sıkılaştırmanın seviyesi giderek artarken, yüksek faiz ortamının etkilerinin giderek daha fazla hissedilmeye başladığını görüyoruz.

Sonuç, yatırımlar cephesinde sert fren yaşanmaya devam ediyor.