DEPREM GÜVENLİ BİNA VE ŞEHİR ZOR DEĞİL...

Klasik bir cümle ile konuya başlayalım. 'Deprem bir doğa olayıdır' bir de Alman filozof MartinHeideger'in 'İnsan doğanın çağrısına uymadığı sürece, planlarıyla dünyaya düzen getirme çabaları nafile olacaktır' sözünü hatırlayalım. Yani insan dünyaya düzen getirme planlarını yaparken doğanın çağrısına uymalıdır. Dünyanın varoluşundan bu yana gerçekleşmesi en doğal olaylardan biri de depremler olarak kabul edilir. İnsan yeryüzünde yaşamak üzere barınmak için ihtiyaç duyduğu binaları ve yerleşimleri yaparken dünyanın varoluşundan bu yana gerçekleşen en doğal olaylardan biri olan depremin etkilerini dinlemek zorundadır. Yani insan deprem gibi doğa olaylarına direnmek yerine bu doğa olaylarının olası etkilerini öğrenerek ona uygun bir yaşamsal düzen kurmak durumundadır. Bunun birinci şartı bu konuda dürüst ve samimi olmaktır. Çünkü bu konuda en ufak bir aldatmacanın sonuçları ağır olmaktadır. İkincisi ise depremin binalar ve yerleşimler üzerinde sebep olacağı etkileri öğrenmektir. Üçüncüsü ise bunun gereğini yapmaktır.

Bina ve yerleşim yapma faaliyetinin çeşitli paydaşları vardır. Bina ihtiyacı duyan, binayı kullanan, şehirlerde yaşayan toplumun tüm bireyleri bu paydaşların en önemli parçasıdır. Yani burada bir mimar meslektaşımızın çok önemli bir sözünü hatırlayalım. 'Deprem güvenli bina ve yerleşimler inşa etmek için önce deprem güvenli bir nesil inşa etmek gerekir'. Bir diğer önemli paydaş binalar ve şehirler kurma iradesi gösteren yine bu toplumun içinden çıkan yönetsel yapılardır, yani toplumsal gelişmenin düzenini kuran, yönlendiren, denetleyen yöneticilerdir. Bu konuda üçüncü ve en önemli diğer bileşen yine toplum bir parçası olan ve bu işin gereğini yerine getiren uzmanlardır. Uzmanlar gerek depremlerin insan yaşamı üzerindeki olası etkileri, gerekse binalar ve yerleşimleri nasıl etkilediğini bilmek ve yaptıkları çalışmalarla toplumu, yöneticileri bilgileri ile doğru yönlendirmek durumundadır. Tabi toplumun bireylerinin ve yöneticilerin de bu uzmanların çalışmalarına, bilgi ve yönlendirmelerine değer vermeleri gerekir. Yine burada İbni Sina'nın bir sözünü hatırlayalım. 'Bilim ve sanat itibar ve gördüğü toplumlarda yer edinir'.

Gelelim bugün deprem güvenliği ile ilgili hemen herkesin dilinden düşürmediği 'kentsel dönüşüm' meselesine... Bir kenti olası bir deprem riskine karşı dönüştürme zorunluluğuna iten binaları ve şehirleri yapan da bunu dönüştüren de aynı toplum ise sonucun farklı olmasını beklemek olanaksızdır. Dolayısıyla deprem riski için binaları, kentleri dönüştürmeden önce toplumun deprem güvenli bina ve yerleşimler için yukarıda sözünü ettiğimiz konularda önce bakış açısını ve zihniyetini dönüştürmesi kaçınılmazdır. Yani toplum dürüst ve samimi olmalıdır, yöneticiler bilim insanları ve uzmanların söylediklerini dikkate almalı ve tavizsiz uygulamadır, bilim insanları da evrensel ölçüde, gerçek, nitelikli bilgi üretmelidir.

Şimdi biraz teknik konulardan söz edelim. Deprem güvenli bir bina ve şehir elde etmenin aşamaları vardır.

Deprem güvenli planlama

Her şeyden önce yerleşim kurulması düşünülen yerin depremselliği ve zemin özellikleri iyi bilinerek yerleşim kararları alınmalıdır. Yaşamın ana unsurlarını içeren yoğun nüfus, yoğun ekonomik alt yapı ve sanayi alanlarını mümkün olduğunca deprem bölgelerinde yapmaktan kaçınılmalıdır. Eğer risk alarak bu yönde yerleşim kararı alma zorunluluğu varsa sonraki aşamalarda yapılması gerekenler normalde gösterilmesi gereken hassasiyetin üzerinde bir anlayışla yürütülmelidir. Ülke kalkınma planlarından fiziki planlara varıncaya kadar her planlama aşamasında deprem riski ve zemin özellikleri dikkate alınmalıdır.

Deprem güvenli bina, şehir talebi

Toplumun bireyleri ihtiyaç duyduğu fiziki mekanları, binaları, şehirleri talep ederken deprem güvenliği talep kriterlerinin öncelikli ve taviz verilemez bir parametresi olmalıdır. Toplumun tüm bireyleri, bina kullanıcıları, mal sahipleri, gayrimenkul yatırımcıları, yükleniciler, şehir yöneticileri, deprem güvenli yaşam için bu yönde irade göstermelidir. 

Deprem güvenli bina tasarımı

Başta mimari tasarım ile başlayıp diğer tasarım kararları ile devam eden kararlarda binanın deprem güvenliğini tehlikeye atacak riskli kararlardan kaçınılmalıdır. Binanın mimari kararları ile uyumlu taşıyıcı kararları üretilmelidir. Konusunda uzmanlığını kanıtlamış ekipler bina tasarımını doğru kurallarla yerine getirerek bina projeleri yapılmalıdır. Projelere inşaat izni veren kurumlar deprem güvenliği ile ilgili hususları dikkatle inceleyerek onay vermelidir.

Deprem güvenli yapım/inşaat

Projeye uygun nitelikli yapı malzemesi kullanarak, tekniğine uygun yöntemlerle ve ekipmanlarla, nitelikli işçilik ile inşai faaliyetler tavizsiz yürütülmelidir. Bina inşaatının her aşamasında görev alacak ekiplerin bu konuda eğitimli kişilerden oluşması gerekir. İnşaatın her aşaması tamamlanıncaya kadar nitelikli uzmanlarla ve yöntemlerle titizlikle denetlenmelidir.

Deprem güvenli kullanım

Binalar yapılma amacına uygun, projesine göre yapıldığı şekli ile sonradan dekorasyon ve iç mekan düzenleme gibi bilinçsiz ve gelişigüzel değişiklikler yapılmadan kullanılmalıdır. Yapılması zorunluluk gerektiren tadilatlar uzman kişilerce projelendirilerek onay sonrası hassasiyetle gerçekleştirilmelidir. Sadece binanın taşıyıcı unsurları değil hem taşıyıcı olmayan duvar, cephe, asma tavan, tesisatlar vb. yapısal tüm unsurlar ile yapısal olmayan dolap, mobilya vb. eşyalar da olası yaralanmalar dikkate alınarak sabitlenmelidir.

Tüm toplum olarak istersek, inanırsak, gereğini yaparsak başarabiliriz. Deprem güvenli binalar ve şehirler yapabiliriz. Bir sonraki yazımda buluşmak dileğiyle sağlıcakla kalın, sevgiyle kalın, güvenle kalın, Allah'a emanet olun.