Kara delik nedir? Kara delik nasıl gözlemlenir? Kara delik özellikleri neler?

AHMET ERSAN / BURSADA BUGÜN

Genel görelilik kuramı tarafından varlıkları tahmin edilen kara delikleri diğer gökcisimlerinden ayıran en önemli özellik etraflarında bir olay ufku oluşmasıdır. Peki kara delik nedir? Kara delik nasıl gözlemlenir? Kara delik özellikleri neler? 

Kara delik nedir? Kara delik nasıl gözlemlenir? Kara delik özellikleri neler? 

Görelilik kuramına göre, kütleli ya da kütlesiz herhangi bir cismin ışıktan daha hızlı hareket etmesi mümkün olmadığı için bir kez olay ufkunu geçip kara deliğe düşen herhangi bir cisim bir daha kara deliğin çekiminden kurtulup dışarıya çıkamaz.

Dolayısıyla bir kara delik kendi ışığı ile doğrudan gözlemlenemez. Fakat bu bir karadeliğin özellikleri hakkında hiçbir bilgi edinemeyeceğimiz anlamına da gelmiyor. Kara deliğin olay ufkunun dışında kalan yerlerde sebep olduğu değişikliklere bakarak kütle, açısal momentum ve elektrik yükü gibi özelliklerini belirlemek mümkün.

Kara delikler hayli basit nesnelerdir. Elektrik yükleri, kütleleri ve açısal momentumları bilindiği zaman tüm özellikleri belirlenebilir. Kara delikler çoğunlukla yüksüz nesnelerin çökmesi ile oluşacağından, kara deliğin toplam elektrik yükünün sıfır olması beklenir.

Dolayısıyla elektriksel olarak yüksüz bir kara deliği kütlesi ve açısal momentum büyüklüğü tanımlar. Çok sayıda parçacık içeren sistemlerin, örneğin yıldızların ve gezegenlerin fiziksel durumunu ifade etmenin hatta belirlemenin zorluğu ile karşılaştırıldığında kara deliklerin tüm fiziksel özelliklerinin sadece üç sayı bilinerek hesaplanabilmesi fizikçi J. A. Wheeler tarafından "kara deliklerin saçı yoktur" biçiminde ifade edilmiştir.

Olay ufku kusursuz bir küresel yüzey olduğu için bu ifade gayet uygundur. Kara deliklerin, özelliklerinin birkaç sayı ile ifade edilebilmesi bakımdan, temel parçacıklara benzediği de söylenebilir.

Kaynak: BURSADA BUGÜN

Yaşam, 2024.05.28 12:13