Antibiyotik nedir? Nasıl kullanılmalıdır? Yan etkileri nelerdir?

ERVİN GÜNAY / BURSADA BUGÜN

Son yıllarda kullanımı oldukça yaygınlaşan ve gerekli olmadığı halde iyileştirici etkisi olduğuna inanılarak tüketilen ilaçların başında gelen antibiyotik, dikkatli kullanılmadığında vücuda zararları olan bir ilaç çeşididir. Ülkemizde Sağlık Bakanlığınca doktor tarafından reçete edilmedikçe eczanelerde satışı yasaklanan ilaç, bazı hastalıkların tedavisinde hayati öneme sahiptir. Özellikle çocuklarda gereksiz kullanımı patojen mikroorganizmalara karşı vücut direncini azaltıcı etki yaratması nedeniyle hastalıkların iyileşme sürecini olumsuz etkileyen antibiyotiklerin kullanımına özen gösterilmelidir.

Antibiyotik Nasıl Kullanılmalıdır?

Antibiyotik kullanımı doktor tarafından hastanın özelliklerine, ilacın etkisine ve hastalığı oluşturan bakterinin yapısına göre önerilir. Doktor hastalığın tedavisinde kullanacağı antibiyotiğe karar vermek için hastaya duyarlılık testi uygular. Duyarlılık testinin olmadığı durumlarda ise hastanın klinik bulgularını değerlendirir ve bulguları tecrübesi ile birleştirerek en doğru antibiyotik tedavisini seçer. Özellikle gram negatif sepsis, pnömoni ve memenjit gibi hastalıklarda doğru antibiyotik seçimi ve doğru kullanımı hayati önem taşır. Seçilen antibiyotiğin hastalığın tedavisi için gereken etkiyi gösterebilmesi ilacın önerilen sürede, yeterli dozlarda ve uygun aralıklarla kullanılması önemlidir. Rastgele, koruyucu amaçlı ya da aşırı kullanılan antibiyotikle mikroorganizmaların ilaca karşı direnç geliştirmesine neden olarak tedaviyi güçleştirir. Doktor önermediği sürece gereksiz antibiyotik kullanmayarak bakterilerin ilaca karşı direnç geliştirmesi yavaşlatılabilir ve yayılması önlenebilir. Antibiyotik ile birlikte meyve suyu ya da süt kullanımı ilacın etkinliğini azaltabilir. Bu nedenle ilaç kullanırken sadece su tüketilmesi önerilir. Asla başkası için reçete edilen antibiyotik kullanılmamalıdır. Antibiyotik ilaç tedavisi kişiye özgüdür.

Antibiyotik Hangi Hallerde Kullanılmalı?

Antibiyotik kullanımının ihtiyaç duyulduğu birkaç durum şöyledir;

Hasta kişinin semptomları kötüleşiyorsa,

Rahatsızlık 7-10 günü geçiyor ise,

Organ nakli yapılmışsa,

HIV virüsü varsa,

Steroid kullanılıyorsa,

Kanser nedeniyle bağışıklık sistemi zayıfladıysa uzman bir doktora başvurmak gerekir.

Çoğunlukla doktor tavsiyesiyle eczaneden alınan ürünlerde semptomatik tedavi yapılır. Bunlar içinde semptomlara yönelik ilaçlar önerilir. Ağrı kesiciler (asetaminofen) burun ve geniz tıkanıklığı için "dekonjestan" etkili "antihistaminikler", tuzlu su ile yapılan burun damlaları ve gargaralar ile sıcak çay ve pastiller ana tedavi yollarıdır. Gribe karşı etkin korunma yöntemi, yıllık yapılan grip aşısıdır. Unutmamak gerekir ki aşı, sadece "influenza" tipi grip virüslerine etkilidir. Diğer enfeksiyonlardan korunmak için sık sık el yıkamak (veya alkol bazlı el antiseptiği kullanmak ) ile ortamı sıklıkla havalandırmak önemlidir.

Antibiyotik Yan Etkileri Nelerdir?

Bakteri kaynaklı hastalıkların tedavisinde hayati öneme sahip olan antibiyotik yan etkileri nedeniyle gereksiz kullanımdan kaçınılması gereken bir ilaç çeşididir. Bazı insanlarda ise antibiyotik alerjisi olarak bilinen sorunlara yol açabilir. Özellikle penisilin ve sefalosporin olarak bilinen antibiyotiklere karşı bazı insanlarda antibiyotik alerjisi görülür. Deride kaşıntı ve dökülmeler, nefes almada zorlanma, ani tansiyon düşüklüğü, hızlı kalp atışı, bilinç kaybı gibi alerjik belirtiler gözlenebilir. İshal, kabızlık, bulantı, kusma, şişkinlik, hazımsızlık, iştah kaybı ve karın ağrısı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları antibiyotik zararları arasında yer alır. Antibiyotikler zararlı bakterileri yok ederken aynı zamanda bağırsakta yer alan ve K vitamini sentezleyen, vitaminlerin emilmesini ve gıdaların sindirilmesini sağlayan yararlı bakterileri de yok ederek bağışıklık sistemini olumsuz etkiler. Bağırsak florasını etkileyen bu durum obezite ya da aşırı zayıflık gibi matabolik bozukluklara yol açabilir. Karaciğer yağlanması, tip1 ve tip 2 diyabet riskini de artırıcı etkiye sahip olan gereksiz antibiyotik kullanımı vajinada maya oluşumunu artırarak ciddi vajinal rahatsızlıklara neden olabilir. Bağırsak dengesinin bozulması ağızda yaralar, ülser, pamukçuk ve dudak kenarlarında çatlaklar oluşturabilir.

Kimler Antibiyotik Kullanamaz?

Herhangi bir bireyin antibiyotik alamaması çok nadirdir. Bireylerin bir antibiyotiği alamamasının ana nedeni, geçmişte bir antibiyotiğe karşı alerjik reaksiyon göstermiş olmasıdır. Bununla beraber birey belirli bir antibiyotiğe karşı alerjik reaksiyon göstermiş olsa bile, doktor bireyin alabileceği farklı bir antibiyotik türünü reçete etmeyi seçebilir.

Hamilelerin veya emziren kadınların almaması gereken bazı antibiyotikler vardır, ancak sağlık uzmanları bu durumdaki bir hastanın antibiyotiğe ihtiyaç duyması halinde hangisinin uygun olduğu konusunda tavsiyede bulunacaktır.

Bazı ilaçları kullanan bireylerin, bu ilaçlar ile olumsuz tepkimeye girecek antibiyotikleri almaktan kaçınması gerekebilir veya antibiyotik kullanımı sürecinde ilaç kullanımının durdurulması gerekebilir. Bu sebeple bireyler antibiyotik reçete edilirken doktorlarına sürekli veya o dönem kullandıkları bütün ilaçları ve takviyeleri belirtmelidir. 

Sağlık, 2023.12.08 14:03