Maaş maliyeti kriz yarattı!

Malum milyonlarca kişinin en önemli gündem maddelerinden biri Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) oldu.

Konuyu buradan iş dünyasının gündemine bağlamak istiyorum.

Evet, nitelikli iş gücü kaybı önemli gündem oluşturmaya devam ediyor.

Diğer önemli gündem ise maliyetler...

Zaten iş dünyası satış elemanından pazarlamacıya, dikişçiden tornacıya kadar yetişmiş eleman bulmakta zorluk çektiğini sürekli ifade ediyordu.

Hatta  "Hemen her sektörde istihdam edilmek üzere ara elemana ihtiyaç var ancak bulamıyoruz!" ifadelerini de sıklıkla duyuyoruz.

Bilindiği üzere hazır giyimden tekstile, sigortadan sağlık sektörüne, turizmden mobilya sektörüne,  sanayi üretiminden hizmet sektörüne kadar her alanda ara eleman sorunu yaşanıyor.

Sanayiciler, küresel ekonomiden daha fazla pay alabilmek için yatırım ve üretimlerini artırma gayretinde.

Milyon dolarlık yatırımlardan ve makinelerden bahsediyoruz.

Söz dolaşıp yine o makineyi kullanacak ya da o malın pazarlamasını yapacak ara elemana geliyor.

Son dönemde iş dünyasını maliyet krizi de ciddi şekilde sarmış durumda.

Uzatmadan konuyu Bursa sanayicileriyle konuşmalarımıza bağlamak istiyorum.

Sanayiciler, EYT'li olan çalışanların önemli kademelerde çalıştıklarını ve emekli olmalarının iş gücü dengelerini sarsabileceğinden söz ediyorlar.

Aynı zamanda sanayide çalışanların yüzde 20'sinin EYT'li olduğuna da vurgu yapıyorlar.

Bu demek oluyor ki,

Sanayi kuruluşu bazında değişmekle birlikte işgücü kaybının ortalama yüzde 20 seviyelerinde olacağı öngörülüyor.

Bursa sanayisi için ölçeklendirdiğimizde bu rakamı İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Cihat Bozkurt' a da sordum.

2023 yılı asgari ücret net 8 bin 500 TL oldu. Brüt asgari ücret ise 10 bin TL olarak belirlendi.

Örneklerle şu hesaplamayı yaptı:

"Kıdem tazminatı tavanı 10008,00 TL. 2023 yılı için kıdem tazminatının yıllık tavan tutarı 17.904,62 TL'dir. 1 yıllık personelin kıdem tazminatı 9.932,04 TL, 75,96 DV kesilir ve toplam 10008,00 olur. Ortalama 5 yıl asgari ücret ile çalışmış bir çalışanın kıdem tazminatı maliyeti 10.008,00*1827= 50.094,84 brüt kıdem tazminatı yükü doğar. Ortalama 300 kişinin çalıştığı işyerinde 60 EYT'li olduğu vakit 50.094,84*60=3.005.690,4 TL."

Şöyle devam etti:

"Tüm çalışanların asgari ücretten çalıştığını varsaydığımızda ki, kıdem tazminatı yük olarak doğmuş olur. Özellikle otomotiv, bilişim vs nitelikli istihdamın yoğun olduğu işyerlerindeki ücretlerin yüksek olduğunu düşündüğümüzde, ödenecek kıdem tazminatının çok daha yüksek rakamlara tekabül ettiği görülecektir.  Ayrıca işçilerin kullanmadıkları yıllık izinlerin de emekli oldukları zaman ödenmesi gerekeceğinden buda işverenlere maliyet olarak dönecektir. Emekli çalışanların istihdam teşviklerinden yararlanmaması nedeniyle bu çalışanların tekrar istihdamı söz konusu olduğunda bunlardan dolayı istihdam teşviklerinden yararlanamayacak işyerleri. Emekli personel istihdamının işveren açısından daha maliyetli olması da diğer bir sorundur. Deneyimli ve tecrübeli personelin işten ayrılması işyerlerindeki çalışma düzenini bozması beklenmektedir."

İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Cihat Bozkurt 'un değerlendirmeleri bu şekilde...

Sonuç olarak sanayi için oluşacak insan kaynağı açığı ve tazminat bütçesi ciddi problemlere neden olacaktır.

Sanayiciler, "Hazırda işletmelerin yüzde 80'i nitelikli işgücüne erişim sorunu yaşamaktadır. EYT düzenlemesi bu konuyu daha da zorlaştıracak sonuçlar doğurabilecektir" diyor.

"Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunda yaş sınırlaması olmaksızın hak tanınması sanayide çalışanlar açısından değerlendirecek olursak; Bölge Müdürlüğü çalışanları ve Bölge sanayicilerimizin yaklaşık yüzde 20 'si EYT'den yararlanmaktadır. Bu doğrultuda sanayici açısından bakarsak EYT'li olacak çalışanın sosyal hakları ve tazminatlarının ödenmesi sanayiciye ayrı bir yük getirecek olup sanayiciyi tedirgin etmektedir. Mevcut şartlarda işletmelerde sermaye sıkıntısı yaşayan sanayicimiz böyle bir yükle karşı karşıya kaldığında yaşayacağı sorunu ortadan kaldırmak için sanayiciye teşvik ve kredi imkânı verilerek desteklenmelidir" diyor Uludağ OSB Başkanı Yunus Aydın...

 Ve ekliyor:

"Bunun yanı sıra sanayicinin karşılaşacağı ikinci temel sorun EYT'yi hak kazanan personelin tecrübeli ve yetişmiş personelden oluşması. Sanayicinin bir anda bu personeli kaybetmesi işgücü kaybına ve verimliliğin azalmasına neden olacaktır. EYT, çalışanlar için her ne kadar güzel bir kanun ve hak gibi avantajlı gözükse de, işletmeler ve sanayiciler için olumsuz ve sıkıntılı bir süreç oluşturmaması için desteğin ve teşviğin oluşturulması şart. Ayrıca EYT'li olan çalışanın tekrar çalışabilmesi için kolaylık sağlanması ve bununla ilgili teşviklerin oluşturulması ve  uygulanabilir olması gerekmektedir. Bu yapılmaz ise ileride iş gücü kaybı ile birlikte EYT'li olan çalışanın yerine personel yetiştirmesi zaman alarak sıkıntı yaratacaktır. Mevcut durumda bile nitelikli eleman sıkıntımız varken bu durum dahada sıkıntı yaratacaktır. Özellikle Teknik Okulları Organize Sanayi Bölgeleri biran önce kendileri kurarak sanayicinin ihtiyacı olan nitelikli elemanı kendilerinin yetiştirmesi gerekiyor. Bu konuyu yıllarca dile getirdik. Şuan EYT'de oluşan bu atmosferin olumsuzluğa dönüşmemesi için tedbirlerin alınarak  mevzuatla ilgili çözümlerin hızlıca hayata geçirilmesi gerekmektedir."

Sanayicinin değerlendirmeleri de bu şekilde...

Diğer değerlendirmelere göre ise, her ay yaklaşık 40 bin kişinin emekli olduğu düşünüldüğünde EYT'nin maaş maliyeti 180 milyar TL.

Bu kapsamda tek seferlik tazminatların yaklaşık 300 milyar TL olacağı öngörülüyor.

Bu ise aynı zamanda piyasalara yüklü para girişi olacağı anlamına da geliyor.