Türkiye'nin havası neden bozuk?

Temiz Hava Hakkı Platformu'nun 2016 yılından bu yana düzenli olarak yayınladığı raporlar Türkiye'nin hava kalitesini gözler önüne seriyor. Kuruluşun 2024 raporu ise Türkiye'de tablonun giderek kötüleştiğini gösteriyor. Platformun "Kara Rapor" adını verdiği son verilere göre Türkiye'nin yüzde 92'si kirli hava soluyor. Hava kirliliğine bağlı sebeplerden ölümlerin sayısı ise 68 bin 400 olarak açıklanırken, havası en kirli şehrin Hakkari olduğu belirtiliyor. Rapora göre Türkiye'de yaşayan bir kişi, yıllık ortalamada 26 mikrogram/metreküp PM2,5 kirliliğine maruz kalıyor. Bu değer DSÖ'nün kılavuz değerinin beş katı.

Azot dioksit kirliliğinde; Kayseri, Kahramanmaraş, Kütahya, Erzincan ve Bolu'nun aralarında olduğu 10 kent  DSÖ'nün 24 saatlik ortalama kılavuz değeri olan 25 µg/m3'ü en çok aşan iller oldu. 

RİSK DOĞU İLLERİNDE

Raporda, Dünya Sağlık Örgütü'nün baz aldığı ölçünün PM2,5 olduğuna dikkat çekilirken, bu partiküllerin damarlara kadar inip, reaksiyona girdiği ve kanser dahil pek çok hastalığa neden olduğuna da değiniliyor. Hava kirliliğine bağlı ölümlerin yüzde olarak en yüksek olduğu iller, PM2,5 düzeyinin en yüksek olduğu ilk 10 kent arasında yer alıyor. 

Rapora göre  PM10 açısından havası görece temiz olan sadece 13 şehir: Adıyaman, Bitlis, Karaman, Isparta, Antalya, Bilecik, Kırşehir, Trabzon, Giresun, Rize, Sinop, Afyonkarahisar ve Samsun. Ancak ulusal mevzuatta izin verilen yıllık ortalama PM10 kirliliği, DSÖ'nün insan sağlığı için belirlediği kılavuz değerin 2,7 katı.

68 BİN ÖLÜM ÖNLENEBİLRİDİ

Raporda değerlendirmelerine yer verilen Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan şu bilgilere dikkat çekiyor: "2022 yılında illerdeki ortalama ince partikül madde (PM2,5) düzeyleri DSÖ kılavuz değeri olan 5 μg/m3 'e indirilebilseydi 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi. 2022'de kazalar, yaralanmalar ve Covid-19 nedenli ölümler harici gerçekleşen 30 yaş üstü toplam ölümlerin yüzde 14.2'si hava kirliliği kaynaklıydı." 

Kükürt dioksit oranı, Manisa, Şırnak, Adana, Muğla, Konya, Kütahya'da aşıldı. Bu illerde kömürlü termik santraller ve enerji için kömür kullanan ağır sanayi bulunduğuna dikkat çekiliyor. 

YETERLİ VERİ YOK

Raporda yer alan çarpıcı bulgular ise şöyle sıralanıyor: "Türkiye genelinde 380 hava kalitesi izleme istasyonu bulunuyor. Ancak istasyonlarda mevzuata göre izlenmesi gereken parametrelerin tamamına bakılmıyor. Dokuz ilde hiçbir istasyonda yıllık PM10 değerlerini hesaplamak için yeterli veri yok. Üretimde fosil yakıt, özellikle de kömür kullanan ağır sanayinin yoğun olduğu bölgelerdeki partikül madde izlemesi çok sınırlı. Kirliliğin yoğun olduğu bilinen Sakarya-Hendek OSB, Kocaeli-Gebze OSB ve Kocaeli-Dilovası-İMES OSB 2 istasyonlarında 2022 ve 2023 yılları boyunca hiç PM10 ölçümü yapılmadı."

HAVASI TEMİZ İLLER

"2023 yılında en yüksek PM10 ortalamasına sahip olan 10 il sırasıyla Malatya, Kahramanmaraş, Osmaniye, Hakkari, Aydın, Batman, Iğdır, Şırnak, Gaziantep ve Kilis. Yıllık ortalaması, ulusal mevzuattaki yıllık ortalama PM10 limit değerinin altında gerçekleşen; havası nispeten temiz olan 13 şehir ise Adıyaman, Bitlis, Karaman, Isparta, Antalya, Bilecik, Kırşehir, Trabzon, Giresun, Rize, Sinop, Afyonkarahisar, Samsun."

Güncel, 2024.09.27 08:59