Aşure ayının anlam ve önemi:
Türkiye'de aşure ayı olarak bilinen muharrem ayında gerçekleştiğine inanılan olaylara ilişkin birçok rivayet vardır. Bunlardan en yaygın olarak bilinenler; Hz. Nuh'un gemisinin karaya oturması, Hz. Âdem'in tövbesinin kabul edilmesi, Hz. İbrahim'in ateşten kurtulmasıdır. Muharrem ayının 10. gününde aşure, yaygın olarak Hz. Muhammed'in torunu Hz. Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilişini anmak için yapılmaktadır.
Muharrem ayının onuncu günü olan aşure günü paylaşmanın, dayanışmanın, birlikteliğin ve sevginin ifadesi, bolluk ve bereketin simgesidir. Aşure günü aynı zamanda Hicret ve Kerbelâ gibi İslam dünyasında ortak duyguları ve anlamlarını da barındırıyor. Aşure günü 5 Temmuz 2025 Cumartesi günü idrak edilecek, Muharrem ayının onuncu günü olan aşure günü oruç tutmak bazı dini alimlerine sünnet olarak görülüyor.
MUHARREM AYININ ANLAMI NEDİR?
Muharrem Hicri takvime göre yılın birinci ayıdır. Muharrem Arapça bir kelime olup, kelime kökü itibarıyla 'haramdan' türemiştir. Sözcük karşılığı, haram olan, yasaklanan anlamındadır. Araplar, İslamiyet öncesi dönemde (Cahiliye döneminde) dahi, kabile yaşantısının bencilliklerinden kaçınarak, Arabi ilk ay olan "muharrem" ayında birbirlerine savaş açmak gibi "yasaklanan" fiillerden kaçınır ve uzaklaşırlarmış.
Muharrem Matemi'nin amacı: Bu türlü acıların bir daha yaşanmaması için gerekli olan insanlık değerlerini ve Alevî öğretisini özümsemektir. Matem süresince bıçağa ve kesici aletlere el sürülmez, kurban kesilmez ve et yenmez. Matem boyunca hiçbir canlıya eziyet edilmez.
Kimsenin kalbini kırmamak, dili ile kimseyi incitmemek, kimse hakkında dedikodu yapmamak Mâtem Orucu'nun temel ilkesidir. Sağlığı yerinde olanlar oruç tutarlar. Matemden amaç, kendine eziyet yapmak değil, kötülük ve katliamların bir daha olmaması adına anmak ve unutmamaktır. Kerbelâ katliamında hasta olması nedeniyle İmam Zeynel Abidin'in kurtulması ve Ali'nin soyunun devam etmesi nedeniyle de Allah'a şükredilir. Bu nedenle Muharrem mâtemi, aşûre geleneği ile biter. 12 gün orucun ardından Aşûre Günü yapılır. 12 değişik malzemeden oluşan aşûre yenilir ve dağıtılır.
Pişirilen aşurenin duası yapılır; şifalı olduğuna inanıldığı için önce hasta ve çocuklara yedirilir, sonra yakın çevreden başlamak üzere birçok kişiye dağıtılır. Aşurenin kabı yıkanmadan iade edilir. Aşure artarsa meyve ağaçlarının dibine dökülür ve bu ağaçların daha çok meyve vereceğine inanılır.
Aşure geleneği, İslam mezheplerinde kendine yer bulduğu gibi Musevilerde ve Hristiyanlarda da farklı isimlerle bilinmektedir. Anadolu'nun hemen her yerinde bilinen ve hâlâ uygulanan aşure geleneği, günümüzde köy derneklerinin düzenlediği çeşitli organizasyonlar yoluyla bir şenliğe de dönüştürülmüştür.
Aşurenin içindekiler
Aşure malzemeleri 12 çeşit olarak bilinse de, bu sayı tatlıyı hazırlayan kişinin tercihlerine göre değişiklik gösterebilir.
Temel malzemeler:
buğday, nohut, kuru fasulye, kuru kayısı, kuru incir, kuru üzüm, ceviz, fındık, nar, tarçın, karanfil ve şekerdir.
Türkiye'nin hemen her yöresinde yapılan aşurenin içindeki malzemeler de yöreden yöreye değişir. Buna göre bakla, börülce, mısır gibi malzemeler katıldığı gibi üstüne de nar ve susam da eklendiği görülür. Bazı yörelerde aşure pekmezle tatlandırılır. Sizler için farklı yörelere özgü aşure tarifi...
Osmanlı Saray'ı aşure tarifi:
2 su bardağı aşurelik buğday
1 su bardağı nohut
1 su bardağı fasulye
3 adet karanfil
20 adet kuru kayısı
1 kase sarı üzüm
10 adet kuru incir
1 kase kuş üzümü
1 orta boy elma
2 adet portakal kabuğu rendesi
2 su bardağı süt
1, 5 yemek kaşığı mısır nişastası
2-2, 5 su bardağı şeker
2 yemek kaşığı bal
1 avuç çiğ badem
Yarım çay bardağı Gül suyu
Üzeri için;
Çiğ badem
Toz Antep fıstığı
Fındık
Nar tanesi
Kavrulmuş susam
Kuru incir
Kuru kayısı
Gül suyu
Kavrulmuş fıstık
Aşurelik malzemelerimiz geceden ayrı ayrı tencerelerde üzerlerini geçecek kadar su ekleyerek kaynatılır. 5-6 dakika sonra ocaktan alınıp, üstü kapalı ertesi güne kadar bekletilir. Nohut Ve fasulyemiz iyice haşlanır, buğdayımızda çatlayana dek kısık ateşte pişirilir. Bu işlemler sonrasında Aşureliklerimiz birleştirilerek üzerini geçecek kadar sıcak su dökülür. Pirinç ve incecik doğradığımız elmamız da ilave edilir. Ayrı ayrı kaplarda incirlerimiz ve kayısımız haşlanır. Yumuşadıkların da sularını süzüp aşureye katılır. Önceden ıslattığımız üzümlerimiz ve bademlerimiz ilave edilir. Sütümüzün içerisinde nişastamız iyice çırpılıp karışıma katılır. Minik bir cezvede karanfiller 1 su bardağı suda haşlanıp aşuremize suyuyla beraber dökülür. En son şekeri, balı Ve portakal kabukları katılarak kısık ateşte ara ara karıştırılarak pişirilir. Kıvamı gelen aşuremiz Ocaktan alınıp, üzerine Gül suyu dökülür. 2-3 saat kazanda bekletilen aşure servis kaselerine alınıp, afiyetle yenir.
Ordu'ya özgü aşure tarifi:
Aşure İçin Gerekli Malzemeler Nelerdlr?
3 su bardağı aşurelik buğday
1,5 su bardağı pirinç
1,5 su bardağı nohut
1,5 su bardağı fasulye
1,5 su bardağı çekirdeksiz kuru üzüm
5-6 adet incir
3-4 dilim portakal kabuğu
5-6 su bardağı şeker
2-3 avuç fındık veya ceviz içi
5-6 adet kuru kayısı
Tarçın
Nişasta
Nar taneleri
1 paket vanilya
Akşamdan aşurelik buğday, fasulye ve nohut ayıklanır. Ayrı ayrı ıslatılır. Bu malzemeler ayrı kaplarda haşlanır. Haşlanan malzemeler bir tencereye konulur, üzerine su ilave edilir ve bir süre pişirilir. Sonra pirinç, kuru üzüm, incir, vanilya, portakal kabuğu, kayısı, sulandırılmış nişasta ve şeker katılarak kaynatılır. Kıvamı koyulaşınca ateşten indirilir. Üzerine fındık veya ceviz içi ile nar taneleri ve tarçın dökülerek servis yapılır.
Muğla'ya özgü aşure tarifi:
Aşure Malzemeleri Nelerdir?
1 kg buğday yarması
1 su bardağı kuru fasulye
1 su bardağı nohut
1 kase mısır
1 kase fıstık
1 kase badem
1 kase fındık
1 kase ceviz
1 kase çekirdeksiz kuru üzüm
1 kase kuru incir
1 kase kuru kayısı
1 adet kabuk tarçın
3 veya 4 adet karanfil
2 ya da 2,5 kg. toz şeker
3 ya da 3,5 litre su
Tercihe göre bakla, pirinç, börülce
Tercihe göre karacaot, portakal kabuğu, toz tarçın
Yarma, fasulye ve nohut bir gece önceden ıslatılır. Ertesi gün hepsi ayrı ayrı haşlanır. Haşlanan kuru fasulye ve nohut pişmiş olan keşkeğe ilave edilir. Sıcak suda eritilen şeker eklenir. Şekerden sonra doğranmış kuru meyveler ilave edilir. İndirmeye yakın ceviz dışındaki diğer çerezler aşureye ilave edilir. Kabuk tarçın ve karanfiller atılır. Aşure sonradan suyunu çektiği ve koyulaştığı için gerekirse pişerken üstüne su takviyesi yapılır. Kıvamını alınca ocaktan indirilir. İkram ederken üzerine susam serpilmesi eskiden beri gelenekte vardır. Susam dışında nar, toz tarçın ya da dövülmüş ceviz serpilebilir.
Malatya'ya özgü aşure tarifi:
Aşure Malzemeleri Nelerdir
1 su bardağı dövme
1 çay bardağı nohut
1 çay bardağı kuru fasulye
1 kahve fincanı pirinç
1 çay bardağı sarı kuş üzümü
4-5 adet gün kurusu veya sarı kayısı
3-4 diş karanfil
2 su bardağı toz şeker
1 çay kaşığı tuz
1/5 çay bardağı gül suyu
1 avuç sarı iri kuru üzüm (Besni üzümü)
Kavrulmuş ve kabuğu çıkarılmış kayısı çekirdeği
Dövülmüş ceviz
Bir adet nar (tanelenmiş)
Aşure baharatı (kök tarçın, karanfil, zencefil, zerdeçal)
Nohut, kuru fasulye ve dövmeyi akşamdan ayrı ayrı ıslatın. Ertesi sabah süzgece alıp yıkayarak hepsini bir arada büyük bir tencereye konulur, üzerini bolca geçecek kadarsu ilave ederek ateşe alınır. Kaynayınca çıkardığı köpükleri kaşıkla alıp, bir fiske tuz atıp pirinci koyarak önce harlı, daha sonra kısık ateşte, kapanmış yarım kapakla yaklaşık 2-2,5 saat kadar pişirmeye bırakılır. Suyu azaldıkça kaynar su ilave edilir. Pişme esnasında dibi tutmasın diye kaşık, tencerenin dibine değdirilmez. Karıştırma, ancak tanelerin iyice pişmesinden sonra yapılır. Bu arada üzümler ve kayısılar yıkanır, kurulanır küçük küp şeklinde doğranır. Pişen dövmeye, üzümleri, birkaç diş karanfili ve kesilmiş kayısıları koyup meyveler yumuşayıncaya kadar pişirmeye devam edilir. Bu arada şekeri koyup tadı isteğe göre ayarlanır ve kıvamı kontrol edilir. Ardından, içine gül suyu ilave edilir. Yeniden tadına bakarak ateşten alınır. Kâselere döküp, üzeri aşure baharatı, dövülmüş ceviz içi, kayısı çekirdekleri ve nar taneleri ile süsleyerek sıcak veya soğuk olarak servis yapılır.