'Kalp yaması' süreci nasıl işliyor?

Kalbe oksijen taşıyan koroner damarlar tıkandığında kalp hücreleri birkaç dakika içinde ölmeye başlar. Tıkanan damar bir saat içinde ameliyatla açılmazsa bir milyar kalp kası hücresi ölmüş olur.

Krizden sağ kurtulan kişilerin çoğunda kalıcı hasar oluşur. İngiltere'de bu durumda olan 450 bin kişi bulunuyor. Krizi takip eden beş yıl içinde bunların yarısı hayatta olmayacaktır. Kalp öyle zayıflar ki yeterli kan dolaşımını sağlayamadığı için tümden durur.

Ancak bu beş yıl içinde tıptaki gelişmelerle yeni tedaviler mümkün olabilir. Bunlardan biri de laboratuvarda hazırlanan canlı 'kalp yamaları'.

Deri veya karaciğer gibi diğer organların tersine kalbin kendisini yenileme gücü çok sınırlıdır. Kalp kas hücrelerinin bir yılda sadece yüzde 0,5'i yenilenir. Bu ise ciddi hasarları onarmaya yetmez. Ölü hücrelerin yerini kalın ve sert bir yara dokusu aldığı için kalbin bir bölümü normal işleyişini yitirir.

Bu şekilde kalp yetmezliği çeken hastalar için bugün tek çözüm kalp nakli. Ama yeterli sayıda organ olmadığından İngiltere'de yılda sadece 200 kalp nakli yapılıyor.

Cambridge'deki Addenbrooke Hastanesi'nde kardiyolog Sanjay Sinha, ihtiyaç duyulan sayıda kalp bulmanın mümkün olmadığını söylüyor. "Sağlıklı kalbe sahip binlerce genç ölmüyor. Ancak trafik kazalarında veya kafa yaralanmaları sonucu ölüp de kalbi hala güçlü olanların organları nakil için kullanılabiliyor."

Kök hücre tedavisi de mümkün olabilir. Klinik deneylerde bilim insanları, hastanın kanından veya iliğinden alınan kök hücreleri hasarlı kalbe enjekte ederek kalp dokusunu yenilemeye çalışıyor.

Bu şekilde hasarlı damarlar yenilenerek kalbe daha iyi kan akışı sağlansa da asıl sorun olarak kalp kaslarının yenilenmesinde fazla bir gelişme görülmüyor. Bunun nedeni ise enjekte edilen kök hücrelerin yüzde 95'inin kalp dokusuna tutunamayıp kana karışarak yok olması.

Cambridge Üniversitesi'nden kök hücre uzmanı biyologlarla birlikte çalışan Sinha farklı bir yaklaşım geliştirdi: Kalp yamaları.

Bunlar laboratuvarda üretilen 2,5 cm kare büyüklüğünde, yarım cm kalınlığında yama şeklinde ve işleyen kalp kasları. Kandan alınan hücreler yeniden programlanarak herhangi bir organın kök hücresine dönüştürülebiliyor.

Burada kalp kası, damar ve kalp zarını oluşturacak kök hücreleri hazırlanıyor ve özel bir iskelet üzerinde gerçek kalp dokusuna benzeyecek şekilde bir ayda istenen büyüklüğe getiriliyor.

"Bu yamaların hastanın kalbine uyum sağlama şansı daha fazla; çünkü birbiriyle etkileşim halinde olan farklı hücre tiplerini bir araya getirip, kasılıp gevşeyerek tam olarak işleyen canlı bir doku oluşturuyoruz," diyor Sinha.

Kalp yamasının işleyişini görmek için Stanford Üniversitesi'nin hazırladığı videoyu izleyebilirsiniz.

Bu kalp yamaları önce farelerde, sonra da domuzlarda denenecek. Bu aşamada sorun çıkmazsa, Sinha insanlar üzerinde ilk deneyleri beş yıl içinde yapmaya başlayabilir.

ABD'deki bazı üniversitelerde de kalp yamaları üzerinde çalışma yapılıyor.

Ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme (emar) yoluyla kalpteki hasarlı doku tespit edilerek onun şekline uygun bir yama hazırlanıyor. Sonra cerrah hastanın göğüs boşluğunu açıp yamayı mevcut damarlarla bağlantılı olacak şekilde doğrudan kalbe yerleştiriyor.

Ciddi kalp yetmezliği olan hastalarda ise birden fazla sayıda yama yerleştirmek gerekebilir. O zaman kalbin şekli de değişip büyüyebiliyor.

Kalp yamasının en büyük zorluklarından biri, hastanın kalbi ile yamanın senkronize atmasını sağlayacak şekilde elektriksel entegrasyonunu sağlamak. Yanlış elektrik bağlantısı ritim bozukluğuna neden olabilir.

Ancak bu konuda yapılacak fazla bir şey yok gibi. Kalp kasından geçen elektrik sinyallerinin dalga halinde yamaya yansıyarak onun da aynı ritimle kasılıp gevşemesini sağlayacağı düşünülüyor.

Bu sorunlar çözüldüğünde bu tedavi ile sadece hayatlar kurtulmamış, aynı zamanda tedavi masrafları da çok azaltılmış olacak.

İngiltere'de bir kalp nakli ve sonraki bakım masrafları neredeyse 700 bin doları buluyor. Hatta kalp nakli olamayıp sürekli kontrol ve bakıma muhtaç hastaların masrafı daha fazla olabiliyor. Oysa kalp yaması tedavisinin en fazla 100 bin dolara mal olması bekleniyor.

Ayrıca bu yamalar hastanın kendi kanı kullanılarak yapıldığı için kalp nakli durumunda görülen komplikasyonlar veya organın vücut tarafından reddedilmesini engellemek üzere bağışıklık sistemini bastıran yüksek dozlu ilaçların kullanımını gerektirmiyor.

Yamalar hastanın ihtiyacına göre tasarlandığı için kalbin reddetme riski azalıyor.

Bu konuda çalışma yapan araştırmacılar bu teknoloji ile milyonlarca insanın hayatının olumlu yönde değişeceğini söylüyor.