Irak'ta hükümet kurma arayışları devam ediyor

Irak'ta seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından hükümetin kurulması için siyasi gruplar arasında müzakereler hız kazansa da, Başbakanın kim olacağı konusunda anlaşmazlıklar sürüyor.

Ülkede hile iddiaları gibi büyük tartışmalara sebebiyet veren 12 Mayıs genel seçim sonuçlarının Federal Mahkeme tarafından onaylanmasından sonra siyasi parti ve koalisyonların hükümet kurma çalışmaları hız kazandı. 

İlk atağı İran ve ABD'ye mesafeli, seçimde önemli zafer elde eden Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr yaptı. Sadr'ın liderliğindeki Sairun Koalisyonu, İran'a yakın Fetih Koalisyonu lideri Hadı Amıri ve iki dönem Başbakanlık yapan Nuri el-Maliki yerine, mezhepçi siyasete mesafeli diğer siyasi partileri tercih etti.

İran'a mesafeli gruplarla ittifak hamlesi

Hükümeti kurmada yetkili olacak meclisteki büyük koalisyon için ilk ittifak hamlesi, Sadr Hareketi lideri Sadr'a bağlı Sairun, Irak Başbakanı Haydar el-İbadi liderliğindeki Nasır, Şii liderlerden Ammar el-Hekim'ın Ulusal Hikmet ve eski Başbakanlardan İyad Allavi'nin Vataniyye koalisyonu arasında yapıldı. 

Kurban Bayramı öncesinde duyurulan bu koalisyon, hükümetin teşkil edilmesi için gerekli olan 165 milletvekili sayısına ulaşamıyor. Sadr, İbadi, Hekim ve sağlık sorunları nedeniyle son günlerde medyaya çıkamayan Allavi'nin ön ayak olduğu söz konusu koalisyon yeterli çoğunluğu oluşturmak için Sünni ve Kürt gruplarla da müzakereleri sürdürüyor. Ancak Sünni ve Kürt gruplar oluşturulmak istenen koalisyonla ilgili henüz net bir tutum belirtmedi.

Sünni ve Kürt gruplarla birlikte meclisin en büyük koalisyonunun oluşması halinde yeni seçilecek Cumhurbaşkanı tarafından hükümetin kurulması görevini alacak.

Sünniler'den "Ulusal Eksen Cephesi" koalisyonu

Irak'ın önde gelen Sünni liderleri, hem hükümet kurma görüşmelerinde hem de oluşacak kabinede güçlü şekilde yer almak için "Ulusal Eksen Cephesi" adında yeni bir koalisyon kurdu. 

Koalisyonda, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Usame Nuceyfi, Karar Listesi Başkanı ve Arap Projesi Sekreteri Hamis Hançer, eski Meclis Başkanı ve Irak İslam Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selim el-Cuburi, Ziraat Bakanı Fallah Hasan Zeydan ile Sünni siyasetçilerden Cemal Kerbuli ve Ahmed Abdullah el-Cuburi yer alıyor. 

Sünnilerin en güçlü koalisyonu olarak tanımlanan bu çatıda yaklaşık 54 milletvekili de destek veriyor.

Irak'ta 2003 sonrası kurulan siyasi denkleme göre, Meclis Başkanlığı Sünnilere veriliyor.

Buna göre, en çok milletvekiline sahip Sünni "Ulusal Eksen Cephesi"nin 3 Eylül'de yapılacak ilk oturumda meclis başkanı adayını açıklaması gerekiyor.

Cephe tarafından önceki gün yapılan yazılı açıklamada, meclis başkanlığı için Usame Nuceyfi ile 39 yaşındaki genç Enbar Valisi Muhammed Halbusi'yi aday gösterdiklerini belirtti. Sünni koalisyonu tek aday konusunda henüz anlaşmaya varamadı.

Kürt siyasi partileri iki gruba ayrıldı

Irak'ta hükümet kurmak için yapılan siyasi müzakerelere, toplamda 43 milletvekili bulunan Barzani'nin Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile Süleymaniye merkezli Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ortak bir heyetle katılıyor.

IKBY'de muhalefet çatısında yer alıp seçimlerde toplamda 11 milletvekili çıkaran Goran (Değişim) Hareketi, İslami Toplum Partisi (Komel), Demokrasi ve Adalet için Koalisyon ile Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) birlikte hareket ediyor. 

Dörtlü ittifak yetkilileri, IKBY'de yer alan Erbil kentinde genel seçimlerde Kürt siyasi partiler nezdinde elde ettiği 25 milletvekiliyle en çok oy alan KDP Genel Başkanı Mesut Barzani ve ardından 18 milletvekiline sahip KYB Politbüro Sorumlusu Mela Bahtiyar ile bir araya geldi. 

KDP-KYB, kısa bir süre önce oluşturulan 4'lü ittifak ile yaptığı basına kapalı görüşmede, yeni kurulacak hükümette, ortaklık, ittifak ve yönetimde denge sağlama prensiplerinin daha iyi muhafaza edilmesinin istendiği kaydedilmişti. 

Muhalefet cephesindeki 4 Kürt siyasi parti ise, hükümetin kurulması için siyasi partilerle yapacakları görüşmelerde Kürtlerin önemli talepleri arasında yer alan tartışmalı bölgeler sorununun ortadan kaldırılması, bütçe ve maaşların tam olarak ödenmesini şart koşacaklarını belirttiler.

İran'a yakın Maliki ve Amıri koalisyonu

Seçimlerde 48 milletvekili çıkararak ikinci konumda yer alan Fetih Koalisyonu lideri ve Haşdi Şabi Komutanlarından Hadi Amıri ile iki dönem başbakanlık görevini yürüten, adı yolsuzluk dosyalarına karışan, seçimlerde 26 milletvekili çıkaran Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki arasında hükümet kurulması için görüşmeler devam ediyor.

Muhalefette yer almak istemedikleri bilinen Amiri ve Maliki bloğu da yeterli meclis sayısına ulaşmak için Kürt ve Sünnilerle yoğun görüşmeler içerisinde olduğu biliniyor.

İran'a yakın isim olarak bilinen Maliki ve Amıri'nin hükümette yer almaması, Tahran'ın Bağdat'ta kurulacak yeni hükümet üzerindeki siyasi nüfuzunun eskiye oranla aynı olmayacağı iddia ediliyor. Bazı kaynaklar, İran'ın nüfuzunun kırılmaması için tüm Şii grupları bir araya getirme baskısını Bağdat'taki Büyükelçiliği aracılığıyla yaptığı ifade ediliyor.

İran'ın Sistani'yi ikna iddiası

Irak'taki yönetime göre Şii olması gereken Başbakan için en güçlü isimlerin başında İbadi gelse de, buna karşı Milli Güvenlik Müsteşarı Falih Feyyad'ın da adı geçmeye başladı. İbadi ve Feyyad'ın yanı sıra Dava Partisi kadrosundan Tarık Necim'in de adı dillendirilenler arasında yerini aldı. İran Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani'nin bu üç ismi Necef'teki Şii dini merci Ali es-Sistani'nin onayına götürdüğü ancak olumlu cevap alamadığı iddia ediliyor.

Irak'ta hükümetin kurulması ve özellikle yeni Başbakanın Necef'teki Sistani'nin onayı olmasa da rızasından geçmesi gerektiği biliniyor.

Hükümetin kurulma süreci

Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum, 12 Mayıs'ta yapılan genel seçim sonuçlarının mahkeme tarafından onaylamasının ardından bir genelge yayımladı. Buna göre meclis ilk oturumunu 3 Eylül'de yapacak. 

Toplamda 329 milletvekilinin yer aldığı mecliste yapılacak ilk oturumda, siyasi anlaşma gereği Sünnilerin meclis başkanı adayları için gizli oylama yapılıp bir başkan seçilecek. Meclis Başkanı'nın seçilmesinin ardından, Kürtlere verilmesi beklenen cumhurbaşkanı adayının ismi meclise sunulacak ve seçilmesi için oylama yapılacak. 

Seçilecek yeni cumhurbaşkanı meclis çatısı altında bulunan ve en az 165 milletvekiline sahip olan koalisyona hükümeti 90 gün içerisinde kurması ve başbakanı seçmesi için görev vereceği kaydedildi.